Hungarikumlar: Macar çoban ve av köpekleri

Bundan bin yıl önce Asya’dan Avrupa’ya göçen Macar kavmi beraberinde göçebe kavimlere özgü gelenek ve göreneklerini de getirmişti.  Hayvancılıkla uğraşan Macar kavmi bu göç esnasında yaklaşık tahminen on milyon kadar büyük ve küçükbaş hayvan da taşımıştı.

Bu kadar büyük sürüler çoban köpekleri  olmadan olmazdı elbet. İşte bu çoban köpekleri Macarların Orta Asya’dan getirdiği ve daha sonra da cinsleri burada daha da gelişen köpeklerdir. Komondor, Kuvas, Puli, Mudi türü köpekler Macar çoban köpekleridir. Macar tazısı, Erdel Koposu ve Macar Agarı ise Macar av köpekleridir.

Macar çoban köpeği türlerinin Macarların 5. yüzyıldan bu yana Asya’nın bozkırlarındaki göçebe hayvancılık döneminde geliştiği düşünülüyor. Tarihçilere göre bu dönemde Macarlar göçebe hayvancılığın yaşam biçimini Asya’nın Türk halklarından öğrendiler. Macar köpek türlerinin benzerlerine bugün de eski hayat alanlarında ve göç yollarında rastlamak mümkündür.

Komondor

En büyük vücuda sahip olan Macar köpek türüdür. Dil bilimcilere göre Komondor  adı eski Kıpçak Kuman Türklerinden gelmektedir. Yani Komondor, “Kumanlar’a ait” anlamına gelir. Macarcada Kumanlara Kun denir ve köpek türünün adı da “Kun’dur” türetme kelimesinden gelmektedir. Bu da bu köpeğin aslında Kunlarla birlikte geldiğine işaret etmektedir. Bu köpek hem güçlü vücut yapısı ve hem de kıvırcık uzun tüyleri nedeniyle çok farklı özelliklere sahiptir. İşte bu kıvırcık tüylü, çok yoğun ve bir koyun postuna benzeyen vücudu nedeniyle soğuk bozkır ayazına dayanabilen bir tür olarak geçmişte çok popüler olmuştur. Ayrıca bu tüylü postu onu sürüyü kurtlara karşı korurken daha da daha güçlü kılmaktadır. Cesareti ve sadakati çok yüksektir.

Kuvas

Kuvas bir teze göre bu bölgeye gelen Macarların beraberinde getirdiği bir köpek türüdür. Ancak bazı araştırmalar ise, bu köpeğin daha sonra gelen Peçenekler tarafından getirildiğini savunur. Bu köpek türü Anadolu’daki Akbaş türünün bir akrabasıdır. Ortaçağ’da Macaristan büyükbaş hayvan ticaretinde büyük şehirlere hayvan pazarlarına götürülen sürülerin değişmez koruyucusu olarak kullanılmıştır. Daha sonra ise çiftlikleri koruyan hayvan olarak tutulan bir köpek türü olmuştur. Beyaz dalgalı tüylü büyük bir hayvandır.

Puli

En çok sevilen ve dünyada da en çok tanınan Macar köpek türlerindendir. Yüzyıllar boyunca küçük ve büyük sürülerde çobanların en büyük yardımcısı olmuştur. Çok zekidir ve çoban sürüyü idare ederken, onun ne istediğini hemen kavrar. Bir tek Puli bile yüzlerce hayvandan oluşan sürüyü yönlendirebilir. Kıvırcık tüyleri yerlere kadar uzar.  En tanınmışı siyah olandır, ama beyaz gri veya lekeli türü de vardır.

Pumi

17. ve 18. yüzyıl dolayında Puli ve merino koyun sürülerinde çoban köpeği olan bir tür terrierin melezleşmesiyle ortaya çıkmıştır. Çobanlar arasında sevilen bir köpektir. Spor sallarında da popülerdir. Akıllı ve çok enerjik bir hayvandır. Çok cüsseli olmayan vücudu kıvırcık ve yarı uzun tüylerle kaplıdır. Kulakları iniktir. Gri, siyah, beyaz ve kirli beyaz türleri vardır.

Mudi

Macar çoban köpeklerinin Alman çoban köpekleriyle melezleştirilmesi sonucunda bu tür ortaya çıkmıştır. Bu nedenle çobanlar bu türe Alman Pulisi adını da verirler. Orta büyüklükte, kulakları dik, sık ve kıvırcık tüylere sahip bir türdür. Çok enerjik ve zeki bir hayvandır. Uzun ömürlüdür.

Macar tazısı

Kopo türüne yakın olan bu Macar tazısı Macarlarla birlikte Avrupa’ya gelmiştir. XII yüzyıl resimlerinde de kaydedilmiştir. Bugün bilinen tazı av köpeği işte Macar tazısı ve daha sonra Osmanlının getirdiği Agar türünün melezleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Orta büyüklükte vücuda sahip ve estetik görünümlü bir hayvandır. Kısa tüylü cinsi olduğu gibi uzun tüylüsü de vardır. Çok zeki ve koklama kabiliyeti çok yüksek bir hayvan olarak bilinir. Sakin bir köpektir bu nedenle ev koruma köpeği olarak kullanılmaz.

Erdel Koposu

Bu bölgeye gelen Macarların beraberinde getirdiği bir tür Kopo cinsinin bu bölgedeki köpeklerle melezleştirilmesiyle Erdel Koposunun atası olan Panon Koposu ortaya çıkmıştır. Daha sonra bu tür görece kapalı bir bölge olan Erdel’e götürülmüş bölgedeki güçlü çoban köpek türleriyle melezleşmiş ve Erdel Koposu ortaya çıkmıştır. Bu av köpeği büyük avların yakalanmasında çok yararlıdır. Onunla ayı bile avcına bile çıkılabilir.  Orta büyüklüğe sahiptir. Bir cinsi uzun bacaklara sahiptir. Bu cins siyah ve beyaz lekelidir. Kısa bacaklı türü ise kızıl beyaz renklidir.

Macar Agarı

Macarların Agar türü köpeklerle daha Orta Avrupa’ya gelmeden önce avlandıkları bilinmektedir. İlk Macar Kralı olan Aziz İstvan döneminde de avlarda Agar türü köpekler avcılara eşlik etmiştir. Bugünkü Agar türü Osmanlıların getirdiği köpeklerle melezleşerek oluşmuştur.

 Türkinfo

 Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.