Ünlü Macarlar: İmre Kertész – Nobel Edebiyat ödülü alan ilk Macar yazar

1929 yılında Budapeşte doğan İmre Kertész, (İmre Kerteis diye okunur). Yahudi asıllı bir ailenin çocuğuydu. Doğduğu yıl patlayan büyük dünya ekonomi krizini Avrupa’nın sancılı yılları takip etti, ve II. Dünya Savaşının sonlarına doğru1944 yılında İmre Kertész Macaristan’daki yüz binlerce Yahudi gibi Nazilerin toplama kamplarına götürülmüştü.

İmre Kertész “şanslı” gençlerdendi. 14 yaşında götürüldüğü bu ölüm kamplarından, tüm ailesini kaybetse de sağ kurtuldu. 1945’de Macaristan’a geri döndü. Liseyi bitirmesinin ardından da 1948’den itibaren gazeteci olarak çalışmaya başladı.

Daha sonra fabrika işçiliğinden gündelik işlere kadar pek çok iş deneyen İmre Kertész 1953’den itibaren hayatını edebiyatla kazanmaya adadı.  Kırk yıl boyunca eşiyle birlikte yokluk çekerek bir stüdyo dairede yaşadı. Bulvar komedi ve tiyatro ederleri yazarak hayatını kazandı.

İlk ve en önemli eseri olan “Kadersizlik” romanını 1960-1973 yılları arasında yazdı. Bu romanın en büyük özelliği, insanlık tarihinin hayal bile edilemez olan “ölüm kamplarını” anlatılabilir bir şekilde aktarıyor olmasıdır.

Yazarın bu kitabı yıllarca yayıncı bulamadı. Sonunda yayınevlerinin çoğundan gelen ret cevaplarının ardından 1975’de yayınlandı.

İkinci romanı “Fiyasko” 1988 yılında yayınlandı. İki yıl sonra da “Doğmayacak çocuk için dua” yayınlandı. İmre Kertész Macaristan’da 1990 yılında gelen rejim değişikliğinin ardından artık edebiyat çevirilerinden elde ettiği teliflerle yaşanabilir bir hayata kavuşmuştu.

Kadersizlik romanının bir şekilde devamı olan “Hesaplaşma” romanı 2003 yılında piyasaya çıktı. Rejim değişikliği sonrası Budapeşte aydınlarının içine düştüğü durumu anlatan roman sosyolojik bir ayna oldu.

2006 yılında yayınlanan “K. Dosyası” bir anlamda yazarın hayatını, ailesini, çocukluğunu ele alır. Hayatında çok önem verdiği düşünsel bağımsızlığını nasıl kazandığını, kendi hayatının ve roman kahramanlarının yaşamlarının nasıl iç içe geçtiğini anlatır.

İmre Kertész’in eserleri pek çok dile çevrildi. Ancak uzun bir süre yaşadığı Almanya’daki başarısı, diğer ülkelerden de farklıdır. Yazar Almanya’nın en tanınan yazarlarındandır. Tüm eserleri 1999 yılında Alman Rowohlt Yayıneci tarafından yayınlandı.

Kadersizlik romanı 2005’de Macar yönetmen Lajos Koltai tarafından beyaz perdeye uyarlandı.

İmre Kertész  pek çok yazarın kitabını Macarcaya çevirdi. Bunlar arasında en ünlüleri Elias Canetti, Sigmund Freud, Hugo von Hoffmannstahl, Friedrich Nietzsche, Joseph Roth, Arthur Schnitzler, Ludwig Wittgenstein’dir.

Eserleri nedeniyle 1997’de Macaristan’ın en önemli kültür ödülü olan Kossuth ödülüne layık görüldü. İki yıl sonra da Alman Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung  akademisi üyeliğine alındı.

2002 yılında sürpriz bir şekilde Nobel Edebiyat ödülünü aldı. Ödülü veren İsveç Kraliyet Akademisi resmi açıklamada Nobel ödülünün İmre Kertész’e “Bir yazarın tarihin en barbar zorbalığı karşısında kırılgan deneyimlerini anlatabilme başarısı” nedeniyle verildiğini vurguluyordu.

2016’de 87 yaşında hayata veda etti.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.