Ünlü Macarlar: Ferenc Molnár – „Dünyanın tüm çocukları Pál Sokağındandır”

Dünyaca ünlü “Pál Sokağı Çocukları” kitabının yazarıdır. Hayatında pek çok roman ve tiyatro eseri yazmış olsa da o dünya edebiyat tarihine çok genç yaşlarda kaleme aldığı bu çocuk romanıyla geçmiştir.

1878 yılında Budapeşte’de doğdu. Adı o zamanlar Ferenc Neumann’dı.  Molnár adını gazetecilik yapmaya başladığı zaman aldı. Orta halli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesinin baskısıyla hukuk fakültesine kaydolsa da, üniversiteyi bitirmesinin ardından gazeteci olarak çalışmaya başladı. Kısa sürede adını duyurdu. Makaleleri kendine özgü ve eğlenceli bir üslupla kaleme alıyordu. Budapeşte’yi ve sakinlerini çok iyi tanıyor, dikkatle ele aldığı konuyu çok özenli, ama rahat bir üslupla okuyucularına aktarıyordu.

İlk romanı 23 yaşındayken yayınlandı.  Eleştirmenlerin olumlu tepkisini alan “Aç Şehir” (Az éhes város) küçük burjuvaların çelişkili hayatını ironi ile anlatıyordu.  Bir yıl sonra da tiyatro için yazdığı  “Bay Doktor” adlı eseriyle dikkatleri çekti. Ama en büyük eseri olan ünlü “Pál sokağı çocukları” yayınlandığında da henüz 30 yaşına girmemişti.  Haftalık bir çocuk dergisinde tefrika olarak yayınlanmaya başlayan Nemecsek, Boka, Geréb és diğer çocukların öyküsü hemen ilk bölümlerin ardından çok büyük bir ilgi uyandırdı.  Budapeşte’de kitap olarak yayınlanmasının ardından iki yıl içinde Avrupa’nın belli başlı dillerine çevrildi.  Macaristan’da kitap 45 baskı yaptı. 1968’de yönetmen Zoltán Fábri tarafından çekilen film Oscar’a da aday gösterildi.

Yurtdışında ilk sahne başarısına “Şeytan” (Az ördög) oyunuyla 1907’de ulaştı. 1908 yılından itibaren oyunlarını pek çok ülkede sahnelemeye başladılar. Viyana ve Berlin’in yanı sıra İtalya ve Birleşik Amerika tiyatrolarında da popüler oldu. Ama küçük burjuva toplumlarını diline dolayan eserler pek çok yerde eleştiri de aldı. En büyük başarıyı “Liliom” adlı eseriyle yakaladı. 1909 yılında Budapeşte’de sahnelenen oyun 1912’de Viyana tiyatrolarına uyarlandı. 1934’de Fritz Lang tarafındfan filmleştirildi.  Bu film daha sonra 1945’de Broadway’de sahnelenen “Carousel” (Dönmedolap) müzikalinin da temelini oluşturacaktı.

I dünya savaşı yıllarında Galiçya cephesinde savaş muhabirliği yaptı. Buradaki anılarını daha sonra kitap haline getirdi. Yirmili ve otuzlu yıllarda da eserleri okuyucular tarafından çok sevildi. Pek çok alanda eser verdi. Bunların bir kısmı küçük burjuvaların sahte değerlerine dayalı toplumsal yapıyı kurnazca eleştiren tiyatro oyunlarıydı.  Ama lirik ve sembollere dayalı eserlerin yanı sıra komedi de kaleme aldı.  Eleştirmenlerine göre eserleri çok ustaca, ama görünüşte kolay bir üslupla kaleme alınan, diyaloglara önem veren, geri planda mutlaka heyecanlı bir olgunun gizlendiği eserlerdi.

1920’li yıllardan itibaren sık sık yurtdışı gezilere başladı. Bazı ülkelerin bazı şehirlerindeki otellerde daimi olarak kiraladığı odaları vardı. Üç kez evlendi. İlk eşi ünlü Macar ressamı Margit Vészi idi. İkincisi dönemin sahne yıldızı Sári Fedák. Son eşi ise ünkü tiyatro sanatçısı Lili Darvas oldu. II dünya savaşının ürkütücü atmosferinde 1939’da İsviçre’ye sığındı ve bir yıl sonra da Birleşik Amerika’ya göç etti. New York’da ağır depresyona girdi. Ama o koşullarda da eserlerini yazmaya devam etti. 1949’da Broadway’de  Panoptikum adlı eseri sahnelendi.

Aradığı hayatı ve huzuru orada da bulamayan Ferenc Molnár ruhen içe kapandı ve 1952’de 74 yaşında öldü. Eserleri bugün de dünyanın pek çok ülkesinde severek okunuyor, sahneleniyor.

Ferenc Molnár’ın en tanınmış eseri hala “Pál Sokağı Çocukları”dır. Dünyanın pek çok diline çevrilen roman bazı ülkelerde okullarda okunması zorunlu kitaplar listesine alındı. Türkçeye çok kez çevrilen kitabın yayın hakları düzenlenmiş tek yasal çevirisi 2009 yılında Yapı Kredi Yayınları tarafından yayınlandı. Bu kitap 2016 yılı sonuna kadar 30 baskı yaptı.

“Pál Sokağı Çocukları” kitabının yayınlanmasının 100. yıldönümü nedeniyle, romandaki olayların yaşandığı ve aynı zamanda da yazarın o zamanlar oturduğu Budapeşte VIII. Bölgesine roman kahramanlarının heykelleri dikildi.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.