Yunus Emre Enstitüsünde nasıl yolsuzluk yapıldı?

Türkçe’yi yaygınlaştırmak amacıyla faaliyet gösteren Yunus Emre Enstitüsü yolsuzluk iddialarıyla gündemde. Görevden alınan Enstitü Başkanı Şeref Ateş yurtdışına kaçarken 11 kişi ise gözaltında.

Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Vakıflar Genel Müdürlüğü, dünyanın farklı ülkelerinde faaliyet gösteren Yunus Emre Enstitüsünde beş ay boyunca sürdürdüğü incelemede tespit ettiği usulsüzlükleri savcılığa taşıdı.

Yunus Emre Enstitüsünden yapılan konuyla ilgili açıklamada, 2024 yılı Haziran ayında başta eski Enstitü Başkanı Şeref Ateş olmak üzere ilgili vakıf personelinin görevden alındığı ve ardından Temmuz 2024 itibarıyla teftiş süreci başlatıldığı belirtildi.

Enstitü, elde edilen bulgular doğrultusunda da 23 Aralık 2024 tarihinde Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğunu kaydetti.

Savcılık, yolsuzluk iddialarını soruşturmaya devam ederken suçlamaların baş sorumlusu Başkan Ateş’in ise nerede olduğu bilinmiyor. Ateş’in yurt dışına kaçtığı tahmin ediliyor.

Soruşturma nasıl başladı?

Kamu kaynakları ile finanse edilen Yunus Emre Vakfına bağlı Yunus Emre Enstitüsünün görevden alınan başkanı Prof. Dr. Şeref Ateş’in geçen Haziran ayında neden görevden alındığına ilişkin ayrıntılı bir açıklama yapılmamıştı. Ancak kurumun sahte faturalar ile dolandırıldığı iddiaları konuşuluyordu.

Bakanlık talimatı ile Vakıflar Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu, Temmuz ayında iddialarla ilgili inceleme başlattı. İnceleme sonrası şüpheli çok sayıda işlem nedeniyle de Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunuldu.

DW Türkçe’nin edindiği bilgiye göre suç duyurusu sonrası savcılık bazı personelin mal varlığına tedbir koydu ve Mali Suçları Araştırma Kurulu’ndan (MASAK) da detaylı bir rapor istedi.

Savcılık 1 Ocak’ta da zanlılara yönelik operasyon başlattı. Operasyon kapsamında 11 kişi gözaltına alındı. Firari durumdaki eski başkan Şeref Ateş ile birlikte M.D, M.Ç, S.Y, İ.K, F.G.E, S.İ ve F.Y “zimmet, hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma, edimin ifasına fesat karıştırma, sahtecilik, nitelikli dolandırıcılık ve suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama” suçlarıyla itham ediliyor. 

Bu suçlara katıldıklarından şüphenilen şirket yetkilileri A.F, E.E, E.T.E, F.K, H.K, M.K ve Y.E şüpheli olarak soruşturma kapsamına alındı.

Eski başkan Şeref Ateş nerede?

DW Türkçe, Pazartesi günü eski Başkan Şeref Ateş’in görevden alınmasından üç gün sonra Almanya’ya gittiğini ve bir daha dönmediğini duyurmuştu. Edinilen bilgiye göre savcılık operasyonu sonrası evine giden emniyet yetkilileri Şeref Ateş’i bulamadı. Ateş’in yurtdışına çıkış yaptığı tespit edildi.

Şeref Ateş’in yakın çevresine “Tedavi için yurtdışına gidiyorum” dediği öğrenildi.

Almanya, Şeref Ateş için yabancı bir ülke değil. Malatya doğumlu olan Ateş, gençlik yıllarını Almanya’da geçirdi. Lisans ve yüksek lisans eğitimini Türkiye’de tamamlayan Şeref Ateş, doktorasını ise Almanya’da yaptı.

Suçlamalar neler?

Enstitünün 2016 yılından bu yana başkanlığını yapan Ateş’in 2020 ve 2023 dönemini kapsayan dönemdeki işlemleri şüpheli olarak değerlendiriliyor. Yurtdışında çok sayıda alım yapan Enstitünün sahte faturalar ile bazı malları almış gibi gösterdiği ancak gerçekte bu malların alınmadığı öne sürülüyor. Ayrıca yapılan yardımların da kağıt üzerinde olduğu ve sahte faturalar ile milyonlarca liranın kaybolduğu tahmin ediliyor.

İlk belirlemelere göre sahte faturaların toplamda 16-17 milyon dolar civarında. Ancak soruşturma ve MASAK raporu kapsamında bu rakamın artabileceği kaydediliyor.

Şeref Ateş’in ihaleleri yaparken yasal mevzuatı delmek için çeşitli formüller kullandığı da belirlendi. Örneğin 10 milyon TL’lik bir ihale yapılacağında bu ihalenin yasal mevzuata göre duyurusu yapılması gerekirken Başkan imzası ile 500, 550 bin TL’lik 20 farklı “doğrudan alım” yapılmış gibi gösterildi.

Yasal mevzuata göre 2024 yılı için 622 bin TL’nin altında doğrudan alım yapma yetkisi kurumun yönetiminde bulunuyor. Doğrudan alım kararlarında ihale açılmasına gerek duyulmuyor. Yardım ya da farklı işlere dair bu alımlar yapılsa da incelemelerde birçok alımın kağıt üzerinde olduğu tespit edildi.

Aile Bakanı Mahinur Göktaş’ın eşi niye istifa etti?

Aile Bakanı Mahinur Göktaş’ın eşi Rahmi Göktaş ile MHP’li Semih Yalçın’ın oğlu Abdullah Yalçın da Ensitüda başkan yardımcısı olarak görev yapıyordu. Ancak hem Göktaş hem de Yalçın soruşturma sürecinde kurumdan istifa etti. Kurum kaynakları her iki ismin de kendi isteği ile istifa ettiğini ve yolsuzluk iddiaları ile ilgilerinin olmadığını öne sürdü.

Aile Bakanı Göktaş da kadın milletvekilleri ile olan Whatsapp grubuna “Eşim YEE’de başkan yardımcısı olarak Ekim 2023’de göreve başladı. Bahse konu olay eşimin göreve gelmesinden önce gelişen dönemi kapsıyor. Eşim teklif edilen farklı bir görev nedeniyle kurumdan ayrıldı” paylaşımını yaptı. Göktaş’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’nı da bilgilendirdiği kaydedildi.

Her iki ismin soruşturmaya şu aşamada dahil edilmedikleri öğrenildi.

Yunus Emre Enstitüsünden yapılan yazılı açıklamada da “Vakıf Mutevelli Heyeti tarafından 2024 yılının Haziran ayında başta eski Enstitü Başkanı Şeref Ateş olmak üzere ilgili vakıf personelleri görevden alınmış ardından da 2024 yılı Temmuz ayı içerisinde teftiş süreci başlatılmıştır. Teftiş aşamalarının ardından sürecin şeffaf ve sağlıklı yürütülebilmesine katkı sağlanması adına başkan yardımcıları kendi istekleri ile kurumumuz bünyesindeki görevinden ayrılmıştır” denildi.

Yunus Emre Enstitüsü ne yapıyor?

Faaliyetlerine 2009 yılında başlayan Yunus Emre Enstitüsü, 66 ülkede 92 ofisle hizmet veriyor. Türkçe öğrenmek isteyenlere kurslar düzenleyen Enstitü, Türkiye’nin tarihini, dilini, kültürünü de bu ülkelerde tanıtıyor. Türkiye ve Türkçe dili üzerine yapılan çalışmaları da destekleyen Enstitü, çok sayıda konser, etkinlik, yapım ve yardımı da örgütlüyor.

Kurumun 2023 Faaliyet Raporu’na göre Enstitü’nün 2023 yılı bütçesi 1.3 milyar TL idi. 

Kıvanç El – DW