Ünlü Macarlar: İstván Szabó – İlk Oscar ödülü alan Macar film yönetmeni

1938’de Budapeşte’de doğdu. Anne ve babası sağlık hizmetleri alanında çalışıyorlardı. Çok küçük yaşlarda kaybettiği doktor babasının da anısına uzun bir süre doktor olma hedefiyle büyüdü. 16 yaşına girdiğinde artık film yönetmeni olma düşüncesi olgunlaşmıştı. 

Liseden sonra Film Tiyatro Yüksek Okuluna girdi ve 1961’de de okuldan mezun oldu. O yıllar Fransa ve Polonya’da film sanatlarında yeni bir akımın geliştiği yıllardı. István Szabó da bu akımdan etkilendi ve kısa sürede sinemada yeni akımın önemli temsilcilerinden biri oldu. Özellikle de  François Truffaut ve Jean-Luc Godard’ın filmleri onun gelişiminde önemli yer tutmuştu. 1958’de birkaç yönetmenle birlikte, daha sonra Macar film sektöründe çok önemli bir kurum haline gelen a Balázs Béla Studio’yu kurdular.

István Szabó’nun filmlerinde bazı konu ve kavramlar tekrar ve tekrar, farklı açılardan ele alınır. Bunların arasında güven, karşılıklı saygı ve kişilerin birbirlerine olan sadakati önde gelir. 1979 yılında kameraman Lajos Koltai ile çektiği Güven (Bizalom) filmi tesadüfen bir araya gelen iki insan arasında gelişen ilişkiyi anlatır. István Szabó’nun kamuoyunun dikkatini çektiği film de budur. Berlin Film festivalinde büyük ödül kazanan ve Oscar’a da aday gösterilen bu filmin ardından en önemli üç filmi olan Mephisto (1981), a Albay Redl (1984) ve Hanussen (1988) gelir.

István Szabó Mephisto filmiyle 1982’de yabancı film Oscar ödülünü kazanır. Ama Albay Redl ve Hanussen filmleriyle de Oscar’a aday gösterilir.

Mephisto Almanya’da 1920’li yıllardan itibaren gelişen ve giderek güçlenen faşizmi anlatmaktadır. Filmlin kahramanı sanatçı Hendrik Höfgen, kendi yeteneklerini ve sanatını sergileyebilmek için iktidarla anlaşır. Film, iktidarın amaçlarıyla da uyuşan sanatsal faaliyetlerinde teslim olan bir sanatçının sonunda iktidar tarafından nasıl kullanıldığının ve bir kukla haline geldiğinin öyküsüdür.

Bir röportajında István Szabó şunları söyler: “iki tür yönetmen vardır. Birincisi her halükarda bir film yapmak ister ve bu nedenle de bir hikâye anlatır. İkincisi ise her halükarda bir hikâye anlatmak ister ve bu nedenle bir film yapar. İşte ben bu ikinci gruptanım”. 

István Szabó filmleriyle kariyeri boyunca altmıştan fazla uluslararası ödül kazandı. Oscar ödülünün yanı sıra Cannes film festivalinde de dört kez ödüle layık görüldü. 1999’da Avrupa ödülünü aldı. 2000 yılında The National Board of Review tarafından yılın en önemli on yönetmeni arasına seçildi.

Film Sanatları Üniversitesinde de hocalık yapan István Szabó Macaristan’ın gelmiş geçmiş en önemli film yönetmenlerinden biridir.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.