Ünlü Macarlar: Zoltán Kodály – „müziksiz hayat çölde yol almaya benzer…”

“Müzik olmadan da yaşamak mümkündür. Ama bu yolunuzun çöle de düşmesine benzer. Ancak biz, insanların yaşamlarını, hayatlarının sonuna kadar bir çölde dolaşır gibi tüketmemelerini, ömrün yeşil çiçekli kırlarda geçmesini isteriz. Bu da müzikle mümkündür” der bir konuşmasına ünlü Macar müzik adamı. 

1882 yılında büyük Macar ovası Alföld’ün Kecskemét şehrinde doğan Zoltán Kodály Macarların en önemli müzik ustalarından biridir: müzik bilimcisi, besteci, araştırmacı ve müzik eğitmenidir.

Zoltán Kodály’ın babası tren istasyonunda çalışıyordu. Bu nedenle de tüm çocukluğu şehirden şehre, köyden köye taşınmakla geçti. Çocukluğunda taşrayı ve köyleri tanımak Zoltán Kodály’ın hayatında önemli izler bırakacaktı.

Orta ve lise eğitimi esnasında pek çok enstrüman çalmayı öğrendi.  Liseyi bitirmesinin ardından da bir yandan üniversitede Macar dilbilimi ve Alman Filolojisine başladı, bir yandan da konservatuarda beste bölümüne devam etti.

Konservatuarı bitirirken seçtiği tez konusu da ilgi alanını ortaya koyuyordu: tezinde halk türkülerini incelemişti. 1906’da eğitimini tamamlamasının ardından köylerde halk türküleri derlemeye başladı. Daha sonra bir ömür boyu arkadaşlıklarının devam edeceği Béla Bartók’la da o zaman tanıştı. 1907’den itibaren de Konservatuarda ders vermeye başladı.

Birinci Dünya Savaşı türkü derlemeleri çalışmasına da son vermesine neden oldu. Bu dönemden itibaren müzik araştırmaları ve bilimsel makaleler yayınlamaya başladı. Buda, Peşte ve Obuda yerleşim merkezlerinin birleşerek başkent Budapeşte’nin oluşturulmasının 50. yılı için 1923’de bestelediği  “Psalmus Hungaricus” eseri onu bir anda Macaristan’ın en büyük bestecilerinden biri haline getirdi.

1930’lu yıllar onun en büyük düşlerinden birinin de hayata geçtiği yıllar oldu: halk türküleri klasik müzik ve opera salonlarına taşındı.

Zoltán Kodály’ı diğer müzisyenlerden farklı kılan en büyük özelliklerinden biri de onun “müzik ve çocuklar” üzerine hem teorik ve hem de pratik alanda yaptığı çalışmalardır. O bu konuyu kendisi için bir görev olarak seçmişti. O yıllardan itibaren çocuklar için besteler yapmaya da başlamıştı.

Çocuklar için hazırladığı müzik eğitim yöntemi dünya literatürüne “Kodaly yöntemi” olarak girdi ve dünyanın hemen her ülkesinde müzik eğitiminde halen de kullanılıyor.

Zoltán Kodály bir ülkede bireylerin hayatına müziğin var edici etkisinin girebilmesinin koşulunun, çocuklara kitlesel bir şekilde okullarda müzik ve şarkı dersleri vermekten geçtiğini düşünüyordu. Bu düşüncesi Budapeşte’de 1930’lu yılların sonundan itibaren de uygulanmaya başlandı. 

Zoltán Kodály’ın müzik teorisine göre iyi bir müzisyenin şu dört özelliğe sahip olması gerek:  gelişmiş bir müzik kulağı, gelişmiş bir zekâ, gelişmiş ve hassas bir yürek ve tüm bunları enstrümana aktarabilecek gelişmiş bir el.

Onun düşüncesine göre müzik sadece, şarkı türkü ve enstrümanla sınırlı bir alan değildi. Sesler, bu seslerin algılanması ve dile getirilmesi, yani konuşma dediğimiz şey, yani ana dil de bu sürecin önemli bir parçasıydı. Bu nedenle o güzel ve  temiz konuşmaya da çok önem veriyordu.  1939’da bu nedenle Budapeşte’de üniversiteli gençler arasında bir konuşma yarışması da düzenlemişti.

II. Dünya savaşının ardından Zoltán Kodály Macaristan düşünsel hayatının belirleyici aydınlarından biri oldu. Yurtdışında katıldığı konferans ve toplantılarda Macar müzik hayatının en tanınmış uluslararası şahsiyeti olarak ün saldı. Macaristan’ın en büyük ödüllerinden olan Kossuth ödülüne, 1948, 1951 ve 1957’de olmak üzere üç kez layık görüldü.

Zoltán Kodály çoğu insana göre içine kapalı, ciddi, az konuşan bir insandı. Öğrencileri hocalarının kendilerini çok ender övdüğünü söylerlerdi. Onun bir çalışmayla ilgili olarak eleştiri getirmemesi başlı başına bir övgü olarak anılırdı.

İki kez evlenmişti. İlk eşi 1910 yılında evlendiği Emma Sándor idi. Onun ölümünden sonra kendisinden çok daha genç olan Sarolta Péczely ile hayatını birleştirdi. 1967 yılında vefat ettiğinde 84 yaşındaydı.

Macaristan ve Orta Avrupa’da pek çok kültür enstitüsü bugün Zoltán Kodály’ın adını taşımaktadır.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.