Ünlü Macarlar: Dénes Gábor – Hologramı keşfeden Nobel ödüllü dahi

1900 yılında Budapeşte’de doğdu. Babası Bernát Günszberg Budapeşte’de büyük bir şirkette baş muhasebeci olarak çalışıyordu. Daha sonra aynı şirkette genel müdür oldu. Annesi Adél Jakobovits ev kadınıydı ve üç çocuk annesiydi. 1902 yılında aile, Macaristan’da uygulamaya konulan Yahudi karşıtı yasalar nedeniyle soyadlarını değiştirdi. Gábor soyadını aldılar.

Küçük yaşlardan itibaren fizik Dénes Gábor için en çekici dersti. Lise yıllarında, evde kendisi için bir fizik laboratuarı kurmuştu ve orada kardeşiyle birlikte o zaman için çok modern sayılacak fizik deneyleri yapıyorlardı.

Liseyi bitirmesinin ardından Budapeşte Teknik Üniversitesinin Elektik Fakültesine kaydoldu. Ancak buradan değil 1924’de Berlin-Charlottenburg Technische Hochschul’den mezun oldu. O yıllarda Berlin fizik biliminin dünyadaki en önemli merkezlerinden biriydi. Bu nedenle teknik bilimlerin yanı sıra fiziğe de ilgi duyan Dénes Gábor sık sık ünlü bilim adamlarının fizik derslerine de giriyordu. Hocalarından biri de Albert Einstein idi.

Üniversiteden mezun olmasının ardından yüksek gerilimli güç hatlarının planlanması alanında faaliyet gösteren bir araştırma şirketinde çalıştı. Elektron optik ve elektron ışın cihazları üzerine de araştırmalar yapmaya başladı.

1933 yılında Nazilerin iktidara gelmelerinin ardından Almanya’yı terk etti ve Macaristan’a geri döndü. Bir yıl sonra ise İngiltere’ye taşındı ve Thomson Houston Şirketinde iş buldu. 1936’da, hayatının sonuna kadar mutlu bir hayat sürecekleri Marjorie Louise Butler ile evlendi. Ancak hiç çocukları olmadı.

1944’de yazdığı elektron mikroskobu kitabında optik lenslerdeki sapmalar hususunu ele aldığı bölümde atomların gözlemlenmesi üzerine yeni görüşler dile getirdi. II. dünya savaşının ardından elektron mikroskobu ile atomlardaki en dış elektronunun izlenmesi üzerine araştırmalar yapmaya başladı. Bu çalışma ise onu yeni bir optik alana ve enformasyon teorisine götürdü. Bunun bir yan ürünü olarak ise “hologram” doğdu. Hologram çağından çok önce keşfedilen bir yenilikti. Dénes Gábor’un teorik olarak keşfettiği hologramın hayatta da gerçekleştirilebilmesi için gerekli teknoloji ancak 20 yıl sonra geliştirilebilecekti.

“Buna ben hologram adını verdim” diyordu Dénes Gábor 1949’da yazdığı bir mektupta yeni keşfini anlatırken. “Holos, yani her şeyi içeriyor”.

Holografinin temeli, dalgaların kendi içsel özelliklerinden yararlanarak nesnenin görüntüsünün kaydedilmesidir. Yani kayda aldığımız nesne dışsal özellikleri mükemmel olmak üzere üç boyutlu olarak yaratılabilir. Hologramın uygulama alanları ise genellikle güvenlik amaçlı olmak üzere paralar, banka kartları, kitap, CD gibi ürünler ve yine güvenlik sistemleri için kimlik belgeleridir. Çünkü bu hologramların sahtesi asla üretilemez!

Dénes Gábor 1949’dan itibaren Londra’daki İmperial College’de elektronik dersi vermeye başladı. 1958’den sonra da Uygulamalı elektron fizik profesörü oldu. Atom paçacıklarının hızını ölçmek için üniversitede Wilson odası olarak anılan deneysel laboratuarı kurdu. Holograf mikroskobu, analog bilgisayarlar, renkli ve ince ekran televizyonlar onun çalışmalarının sonucu ortaya çıkmış ürünleridir.

1967’de emekli oldu. Ancak üniversite ile olan ilişkisi hep devam etti. İnsanoğlunun yarattığı uygarlıklar ve bu sürecin sorunları üzerine kafa yordu, konferanslara katıldı. Sanayi ve bilimsel devrimin yarattığı imkânlar ve toplumların sosyal ve refah düzeyi arasında inanılmaz bir uçurum olduğu tezini savundu.

Hologramın keşfi ve bu buluşun verdiği fırsatlar nedeniyle 1971’de Nobel Fizik ödülüne layık görüldü. Bu ödül kendisine takdim edilirken yaptığı konuşmada hologramda bulunan ve henüz kullanılmayan fırsatlara dikkat çekti. Çünkü holograma yüklenmesi mümkün olan bilgi ve enformasyon miktarı bugün bilgisayarlarımızın kapasitesinin çok çok üzerinde.

1979’da hayata veda etti. Onun bilimsel mirası İngiltere’de Londra’da yıllarını verdiği İmperail College’de muhafaza edilmektedir. Üniversite’deki daimi sergide anısı ve keşifleri yaşatılmaktadır. Nobel ödülü de bu sergidedir.

Macaristan Bilimler Akademisi üyesidir. Adı Macaristan’da bir üniversiteye verilmiştir.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.