“Macar halk kültüründe yaşayan Türk gelenekleri”, 8 Haziran’da

 

Klasik cümledir: “Cebimde çok elma var”.

Bu cümle farklı harflerle yazılarak, ama neredeyse aynı şekilde okunarak ve aynı içerikle Macarcada da var.

“Ah, Macarca da aynı Türkçe gibiymiş” hatasına düşmeden önce önce, hatırlatalım ki, böyle ikinci bir cümle daha kurma imkânı yok. Yani Macarca Türki bir dil değil.

Ancak, buna karşın Macarcada, hala yaşayan yüzlerce Türkçe kökenli kelime var.

Çoğu eski dönemlerden, Macarların ve Türklerin atalarının daha Asya’da birlikte yaşadığı çağlardan kalmış.

Buğday, arpa, tarla, keçi, öküz, boğa, balta, elma, bıçak vb. gibi günlük hayatta kullanılan ortak kelimelerin ötesinde,

“erdem, ata, ana” gibi daha derin anlamlı ve komplike bağlar,

ve “Attila, Akkuş, Sultan, Kara, Aslan, Balaban, Çoban, Arıkan,” gibi isimler de var.

Peki Avrupa’ya Amerika’dan gelen, ama Macaristan’a Osmanlının  getirdiği mısıra “Türk buğdayı”, Patlıcana “Türk domatesi”…

dolmaya bazı bölgelerde “sarma”

böreğe “bürek”

tepsiye, tepsi

demek nasıl yerleşmiş?

Bizdeki gibi, yağlı, biberli, baharatlı yemek kültürü nasıl doğmuş?

 

Yine Türk kültürünün eski geleneklerindeki gibi, at sevgisi, göçebelik değerleri nasıl böyle uzun uzun kalabilmiş?

Çobanlık, koyun, dana yemekleri, mutfak kültürü aradan yüzyıllar geçmesine rağmen neden ve nasıl bu kadar benzerlik taşıyabilmiş?

Dr. Bartha Júlia

Bartok’un Anadolu’da türkü derlerken fark ettiği, bizim ellerin bazı türkülerinin Erdel’deki el değmemiş bozulmamış Macar türkülerine neden bu kadar benzediğine nasıl bir açıklama getirilebilmiş?

İşte, konuğumuz ünlü Halk Kültürü uzmanı dr. Julia Bartha ile 8 Haziran’da saat 18.00’den itibaren Kossuth Klub’da konuğumuz Halk kültürü araştırmacısı Júlia Bartha ile bu konuları konuşacağız.

İki ulus iki halk iki kültür arasındaki tüm bu “derin ilişkileri” merak eden herkesi Türkinfo tarafından düzenlenen geleneksel “Pilav ve Sohbet Günlerine” bekliyoruz.

 

 katılım ücretsiz, ama kayıt yaptırmak gerekiyor>>>

 

 

 

1 COMMENT

  1. Macarlar ve Türkler Ortak atadan gelen iki ulus bu nedenle geleneklerinin benzer olması normaldır.Türk mitolojisinde yer alan birçok destan Macar Mitolojisinde de var,Örneğin:Tuğrul Kuşu(Turul Kuşu) efsanesi Anka kuşuna benzer. Tanrı onu Macarlara önderlik etsin ve yol göstersin diye yeryüzüne göndermiştir. (Türkçe: Tuğrul)
    Alageyik(Csodaszarvas-monda )
    Csodaszarvas adlı bu kutsal hayvan, Türk kültüründeki Alasığın / Alageyik kavramı ile büyük benzerlikler gösterir. Hunor ve Magor onun peşinden giderek Macar yurdunu bulmuşlardır. Macarların yol göstericisi olarak kabul edilir.
    Kutya
    Macar Taltoş inancında hayat ağacı önemli yer tutar,hayat ağacı şöyle tasavvur edilir.

    Yaşam Ağacına göre Dünya üç katmanlı olarak düşünülmüştür:
    Üst-Dünya (Felső világ): Tanrılar yurdu. Gökyüzü.
    Orta-Dünya (Középső világ): İnsanların yurdu. Yeryüzü
    Alt-Dünya (Alsó világ): Ölüler ve Şeytanlar yurdu. Yeraltı.
    Dünyanın merkezinde Yaşam Ağacı (Világfa/Életfa) bulunur. Onun dalları Gökyüzünü (Üst-Dünya’yı) kaplar. Kökleri yeraltına kadar iner.
    Yaşam Ağacının meyveleri altın elmalardır. Altın sözcüğü Azeri dilinde Qızıl (Kızıl) sözcüğü ile karşılanır. Türk mitolojisindeki Kızıl-Elma anlayışı bu bağlamda Macar mitolojisi ile bağlantılıdır.
    Macarca ve Türkçe Ortak kelimeler
    ata->atya
    ana->anya
    ben->en
    benim->enyem
    o->o
    kim->ki
    kimin->kié
    de(ama,fakat)->de
    kapı->kapu
    sevgi->semmi
    sarı->sarga
    omuz->tamasz
    yer->ter
    uzun->hosszu
    kısa->kurta
    pis->piszkos
    kaplumbağa->teknosbeka (tekno = tekne yani kabuk)
    boğa->bika
    öküz->ökör
    tavuk->tyuk
    keçi->kecke
    arslan->oroszlan
    kuçu(köpek)->kuçu
    koç->kos
    köpek->kopó
    sakal->szakal
    küçük->kicsi
    alma(elma)->alma
    batur(cesur)->bator
    ikiz->iker
    kapak->kupak
    süz->szür
    çadır->sator
    kök->gyök
    bol->bo
    yel->szel
    kırbaç->korbacs
    tekerlek->kerek (Macarca ve Mogolcada “teker” dönmek anlamına geliyor)
    biş(çiş)->bis
    baykus->bagoly
    beter->beter (Macarcadaki anlamı “kötü”)
    öl->öl (macarca’da öldür anlamına geliyor)
    çal->csal (hile)
    çarp->csap
    dür->tür
    eşmek->es
    sayı->szam
    sek->szök
    yas->gyasz
    yoğur->gyur
    sür->suruség(firça)
    süpür->söpör
    süpürge->seprü
    çevir->csavar
    dalga->dagály
    halk->hala
    saç->szor
    cici->cici(meme)
    kız+mak->kis+ál
    kalpak->kalpag
    damga->támga
    tanıt->tanít(öğretmek)
    tanık->tanú
    daz->tar
    tarak->taraj
    tuğrul->turul
    tümen->tömény
    pamuk->pamut
    yemiş->gyümölcs
    yüksük->gyüszü
    cep->szeb
    var->van
    biç->becs
    erdem->erdem
    er->úr
    yurt->jurta
    kılıç->kard
    Türkçe-Macarca
    ağız-szaj
    anne-anya
    arpa-arpa
    alçak-alacsony
    arslan-oroszlan
    ata (baba)-atya
    ateş-tüz
    baba-apa
    bakraç-bakrac
    balık-hal
    balta-balta
    batur-bator (kahraman)
    baykuş-bagoly
    benim-enyem
    bıçak-bicska,kes
    boğa-bika
    bol-bö
    buğday-buza
    buzağı-borju
    cep-zseb
    çadır-sator
    çakal-sakal
    çanta (torba)-taska
    çapa-kapa
    çelik-acel
    çıplak-csupasz
    çizme-csomagtarlo (czimas kandur:çizmeli kedi)
    çok-sok
    dalga (kabarma)-dagaly
    deniz-tengeri
    deve-teve
    dingil-tengely
    dolu-teli
    domuz-diszno
    delik-lyuk
    eke-pulluk
    elma-alma
    fasulye-paszuly
    göç-haj
    güz (sonbahar)-ösz
    hafta-het
    horlama-horkolas
    içki-iszik
    ikiz-iker
    kapı-kapu
    kapıcı-kapus
    kaplumbağa-teknosbeka (tekneli hayvan)
    karınca-hangyo
    kendir-kender
    kestane-gesztenye
    katran-katrany
    kazan-kazan
    keçi-kecske
    kımız-kumisz
    kırbaç-korbacs
    (küçük) kız-kislany
    koç-kos
    kol-kar
    kök-gyöker
    köpek -kopo,kutya
    kral-kiraly
    kum-homok
    kurum (is)-korom
    küçük-kicsi
    lahana-kaposzta (lahanadan yapılan kapuska yemeği)
    masal-mese
    maymun-majom
    orada-ott
    öküz-ökör
    öldürme-öles
    pamuk-pamut
    patlıcan-padlizsan
    pis-piszkos
    porsuk-borz
    rehine (tutsak)-tusz
    sabun-szappan
    sakal-szakall
    sarı-sarga
    sandalye-zsek (seki benzeri)
    (kelime) sözcük-szo
    saksağan-szarka
    sayı-szam
    sirke-serke
    sözlük-szotar
    susam-szezammag
    sülale (ebeveyn)-szülo
    süpürge-seprü
    süpürmek-söpres
    süzme-szüres
    şeker-cukor
    şurup-szirup
    tandır-tandoori
    tanık-tanu
    tas-tal
    tavuk-tyuk
    tekerlek-kerek
    terlik-papucs
    torba-taska
    uzun-hosszu
    var-van
    yaka-nyak
    yalam-nyalas
    yas-gyasz
    yaz-nyar
    yel-szel
    yemiş-gyümöks
    yoğurmak-gyur
    yoğurt-joghurt
    yüksük-gyüszü
    yün (yapağı) -gyapju
    yüzmek-uszik
    Macarların Fin-Ugorlarla akraba olduğu tezi Avustralya-Macaristan İmparatorluğu döneminde Alman kökenli etnolog ve antropologlar tarafından ortaya atılan ve Macarların Hunlarla Akrabalığını gizlemeye dayanan dolaysıyla Müslüman Türklerle Akrabalık yerine Hristiyan inlilerle akraba olduğu tezi bilimsel temeli olmayan bir tezdir ve Katolik kilisesi tarafından Hristiyan birliğine hizmet ettiği için desteklenmiştir. Aslında Macarlar, Hun kökenli oldukları için Ural-Altay ailesine mensup Türklerle yakın akrabadır.

Comments are closed.