Macar basın tarihinden sayfalar: “Macaristan’daki Türk dünyası”

28 Aralık 1924 tarihli Pesti Hirlap gazetesi bu başlıkla o yıllarda Macaristan’da Türk vatandaşlarıyla ilgili bir haber yayınlamış.

Gazetenin araştırmasına göre 1924 yılı sonlarında Macaristan’da yaklaşık 2000 Türk vatandaşı yaşıyor. Gazete hiç de azımsanmayacak bir kesim oluşturan Türk vatandaşlarının Macaristan’ın ekonomi, ticaret ve sosyal hayatına çok yönlü bir şekilde bağlandıklarını tespit ediyor.

Budapeşte’de yaşayan Türklerin önemli bir kısmı şekerleme ve tatlı sektöründe çalışıyor. Ancak gazetenin araştırmasına göre Türkler arasında öğretmen, imalatçı, doktor ve hatta banker de bulunuyor.

Araştırma Türk vatandaşlarının yarısından fazlasının Budapeşte’de yaşadığını tespit etmiş. Taşrada yaşayanların önemli bir kısmı da başta Szeged, Kecskemet Nagzkanizsa, Szolnok, Pecs olmak üzere büyük şehirlere yerleşmiş.

Gazete Macaristan’daki Türk kolonisinin aslında uzunca bir zamandır burada yaşadığını da tespit ediyor. Belli sektörlerde ülkenin önemli isimleri haline gelmişler. Örneğin o yıllarda halı ve kilim ticaretini Türkler ellerinde tutuyorlar. Budapeşte’deki en büyük deri fabrikasının sahibi de bir Türk vatandaşı olan Haim Jaques.

Türk camiasının en tanınmış ismi elbette o yıllarda demeç ve yorumlarıyla basında sürekli yer alan imam Abdul Latif. Osmanlı zamanında Budapeşte’ye imam olarak atanan, ancak Kurtuluş Savaşı yıllarında ateşli bir Mustafa Kemal yanlısı olan Abdul Latid Efendi, 1924’de artık maaşının ödenememesi nedeniyle Türkoloji fakültesinde ders vermeye başlamış. Gazete müslümanların en “önemli bayramları” olarak tanımladığı  “Cheker (Şeker)”  ve “Courban (Kurban)” bayramlarında merasimleri yöneten, Gül Baba Türbesi yanındaki mescidte imamlık yapan Abdül Latif’i Türk camiasının doğal lideri olarak da tanımlıyor.

Ancak Budapeşte’de yaşayan Türk vatandaşlarının tümü müslüman değil. Gazeteye göre 40 civarında üyesi bulunan “Sefardin Cemiyeti” İspanyol kökenli Osmanlı-Türk Yahudilerini bir araya getiren bir cemiyet.

Budapeşte’de yaşayan Türklerin diğer bir önemli kesimini gençler oluşturuyor. Gazete Tahsili Sanayi Cemiyeti aracılığı ile Budapeşte’ye yüksek öğrenim kurumlarında eğitim görmek amacıyla gelen gençlerden 15’inin Budapeşte Teknik Üniversitesi’nde okuduğunu belirtiyor. 

Habere göre Türk vatandaşı gençler sadece üniversite hayatında değil, toplumsal faaliyetlerde de kendilerini gösteriyorlar. Gazete Turan Cemiyeti çalışmalarına katıltan gençlerden Mehmet Nadi Bey’in cemiyette Türk Macar ilişkileri üzerine, hem de Macarca olarak bir konferans verdiğini vurguluyor.

Gazete Türk ve Macar geçleri arasındaki ilişkilerin sadece üniversite geçlerinin faaliyetleriyle değil, başka alanlarda da kendini gösterdiğinin altını çiziyor. Haber 1925 yılı Ocak ayında 60 gençten oluşan bir Macar delegasyonunun Türkiye’yi ziyaret edeceğini de duyuruyor.

Tarık Demirkan- Türkinfo