Kenan Mortan: Norman Stone – Bir Dost

Prof. Dr. Norman Stone’u (1941-2019) kaybettik…

Benim için 2  Norman vardı İlk yüzü, bir insan olarak. İronisi,geri tepen kahkahası,dost bildiklerini olanca korumasıyla eşsizdi. Sohbete oturunca, ki bu genelde önce viski ile başlar, sonra rakı ile devam ederdi,  o binbir yerde dolanan ve bir zaman tüneli içindeki  uygarlık gezintisinin son noktası olmazdı, birimizin sofrada uyuklaması gerekirdi.

İkinci yüzü,tarihçi oluşuydu. Bu uzmanlığı genelde sohbet dışıydı. Ama bulduğu bir belgenin azizliği, ya da belge avcılığı yaparken maceraları,onlar konu olurdu. Tartışmasızdı, 1. ve 2. Dünya Savaşları konusunun yerkürede en yetkin uzmanlarından biriydi. Bunda bir savaş pilotu olan babasının etkisinin kanımca payı var.

Onu tanımam, Oxford dan gönüllü olarak  ayrılıp Bilkent ‘ e geldiği yıllardı, gelişi o üniversite için büyük bir kazanç oldu,  buraya bir Doğu Ülkeleri Enstitüsü kazandırdı. 20 yıl Ankara’da ders verdi, insan yetiştirdi.

Bir gün , 2010 sonrası yıllardı,” yapacaklarım kalmadı “ diyerek bu görevden ayrıldı. Ama Türkiye’nin kitaplığına yazdığı“Kısa Türkiye  Tarihi “ kitabını kazandırdı,

Britanya ‘ya geri döneceğini beklerken, Macaristan ‘dan gelen bir davete  “evet “ dedi, Budapeşte’ye yerleşti. Bildiği 7 dil arasında yer almasa da her dilden ödünçleme yaparak Macar belgelerine ulaştı, okudu, yorumladı.

Tam adı biraz uzun ama kısa adıyla “ Macar Tarihi” başlıklı çalışması yakınlarda yayınlandı, yankı yaptı, bir dizi söyleşiden Macar kamuoyunun böyle bir “dış ses” beklediğini sanıyorum. Çalışmayı henüz okumadım ama yönteminin  “resmi belgeler ışığında” bir Macar tarihi olduğunu biliyorum, bu nedenle çalışmanın başlığında “muhafazakar” adı var.

Ama sakın ola ki ,bununla Prof. Stone ‘ın resmi tarihçilik yaptığı varsayılmasın. O sözünden sakınmayan , her olguda bir budak bulmayı bilen  akademik stili, buna aykırıdır.

Budapeşte’de huzurluydu ve kalmaktan hoşnut idi. Danube Enstitüsü etrafında kümelenmiş çoğu Britanyalı aydınlardan kendine bir hare oluşturmuştu. Eşinin ölümünden sonra zaten aslen İskoç olan Norman Stone’ u artık Britanya’ya bağlayan bir  neden yoktu.

İdeoloji olarak muhafazakar saftaydı, ama bir günden bir güne, bunu günlük yaşamına indirgediğine tanık olmadım, bu onun yaşama bakış biçimiydi.

Onunla son karşılaşmamız bir simpozyum bağlamında Budapeşte’de oldu. Yılların yorgunluğunu kullandığı bastondan anlamak mümkündü, ama simpozyumda yaptığı dingin ve çağrıştırıcı konuşma, bir tarihçinin eskimeyeceğini söylüyordu.

Çocukca kıs kıs gülüşlerini , ahret sorularını özleyeceğiz Norman hoca…

Işıklar altında rahat uyu!

Kenan Mortan / EİSTİ- Paris öğr. üyesi