Hungarikumlar: Mohaç Buso Festivali

Bir kışa veda festivali olan Buso (Buşo diye okunur) festivali dünyaca ünlü bir festivaldir. Sona eren dondurucu mevsime veda ve gelmekte olan verimli mevsimlere merhaba anlamına gelen bu kutlama Macaristan’da Farsang adı verilen karnaval kutlamalarının bir parçasıdır.

Buso festivali her ne kadar kökleri Balkan ülkelerine kadar uzanıyor olsa da Macar kültür hayatının bir parçası olarak ünlü olmuştur. 2009 yılından bu yana UNESCO kültürel miras listesindedir ve 2012 yılından bu yana da Hungarikum olarak kabul edilmiştir.

Festival günlerinde Buso adı verilen yüzlerce kişi söğüt ağacından hazırlanan ürkütücü maskeler takar. Bu maske bir bere gibi başa geçirilir. Daha önceleri bu maskeler kanla da boyanmaktaydı. Bu korkutucu maskeleri takan insanlar sırtlarına da üzeri tüylü, koyun postları geçirirler. Postlar zincirle veya iplerle bağlanır. Bu zincirlere hayvan zilleri veya çanlar takılır. Ayaklara çarık ya da çizme giyilir. Ellerine aldıkları çok gürültü yapan ‘kaynana zırıltısı’ veya başka ses çıkaran halk enstrümanlarıyla sokaklarda koşan, bağırıp çağıran, insanları ürkütmeye çalışan Busoların yüzlerindeki maskeler de ürkütücü bir şekilde boyalıdır.

Busolar yalnız dolaşmazlar. Yanlarında, üzerlerinde paçavra giysiler olan yardımcıları Jankeler vardır. Ellerindeki çuvallar külle, talaş tozuyla ve hatta bazen simsiyah kurumla doludur. Jankeler sokaklarda dolaşan yayaları korkutur, onlara bağırır ve üzerilerine bu torbalardaki tozdan atarlar.

1 of 6

Buso festivali günlerinde Busolar ve Jankeler kızları da korkuturlar. Onları kovalar, yakalamak ister gibi bağırırlar. Bu nedenle festival günlerinde kızlar asla yalnız dolaşmazlar. Festival günlerinde şehirde insanlar her an bir köşeden bir Buşo çıkabilir korkusuyla dolaşır ve heyecanlanırlar.

Mohaç’daki Buso festivali günlerinde sokaklarda sadece Buso maskeleri insanlar değil, diğer karnavallarda olduğu gibi farklı kostümler ve maskeler giymiş insanlar da görülse de Mohaç festivaline damgasını vuran Busolardır. Busoların ve Jankelerin dışında kalan maskeli insanlara verilen ad genel Maskaradır (maşkara okunur). Bu kelime Türkçedeki maskara kelimesiyle de aynıdır.

Buso festivalinin nasıl ortaya çıktığı konusunda rivayet muhteliftir.  Balkanlardaki kavimlerden bazılarında var olan bu geleneği Macaristan’ın güney bölgelerine taşıyanların Hırvatlar olduğu düşünülmektedir. Türk kavimlerinin efsanelerinde de var olduğu bilinen “ormanların ruhu” Macaristan’da Buso kılığında karşımıza çıkmaktadır.

Ancak yine bir başka halk geleneğine göre ise Buso kıyafetlerinde insanların birden ortaya çıkması Osmanlılar ile ilgilidir. Rivayete göre bölgede yaşayan bir kabile Osmanlı askerleri şehri işgal ettikleri zaman Tuna nehri civarındaki bataklıklı ormanlara saklanmışlar ve sonra da geceleri bu ürkütücü kıyafetleri giyerek Osmanlı askerilerini korkutmaya çalışmışlardır.

Buso festivalinin senaryosu hep aynıdır: Festival Buso topunun atılmasıyla başlar. Busolar, Jankeleler ve Maskaralar Kolo meydanında birikmeye başlarlar. Busoların bir kısmı, destanlarda olduğu gibi Tuna nehri üzerinden sandallarla karaya çıkarlar. Şehirde çanlar çalmaya başlar ve bununla birlikte de Busoların sokak sokak dolaşıp insanları korkutma macerası da start alır. İnsanın için titreten haykırışlarla şehri bir baştan bir başa dolaşan Busolar kış mevsimini de kovalarlar.  Hava karardığında şehrin en büyük meydanında yakılan ateşin ve ateşe atılan tabutun sembolik mesajı da soğuklara artık bir son vermektir.

1 of 4

Aslında Buso festivali karnaval geleneklerinin bir parçasıdır. Karnaval zamanı ise Hıristiyan geleneklerine göre belirlenir. Karnavalın tarihi Paskalya bayramı öncesinde dini geleneklere bağlı olarak gündeme gelen oruç dönemine göre tespit edilir. Yani Karnaval aslında oruç döneminin başlamasının hemen öncesinde insanların yeme içme ve eğlenme günleridir.

Bir zamanlar Buso eğlenceleri sadece üç günlük bir zaman dilimini içermekteydi. Ancak bu artık günlerimizde on günlük bir etkinliktir ve turizm açısından da kayda değer uluslararası bir kültür festivaline dönüşmüş durumdadır. Nüfusu 20 bin civarında olan küçük kasaba festival günlerinde 30 bin ziyaretçiyi ağırlamaktadır.

Ziyaretçiler sadece Busoları izlemekle kalmaz, aynı zamanda pek çok kültürel program arasında seçim de yapabilirler. Mesela bu yıl önemli programlardan biri de tulum enstrümanı ustalarının uluslararası  buluşmasıdır. Dünyanın değişik ülkelerinden gelen tulum ustalarının vereceği konserler bu yıl festivalin özel programını oluşturmaktadır.

Türkinfo

  Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.