Hungarikumlar: Aggtelek Kireçtaşı kayalıkları ve mağaraları

Aggtelek Kireçtaşı kayalıkları ülkenin en kuzeyindeki karst kayalıklarıdır. Tüm bölge doğal koruma alanıdır ve Aggtelek Doğal Parkı olarak anılır. Macaristan’ın en uzun mağarası da bu bölgededir. Baradla-Domica mağarası adı verilen bu mağara sisteminin toplam uzunluğu 25 kilometreyi bulur. Karst sistemi Macaristan ve Slovakya toprakları üzerindedir.

Bölge biyolojik, ekolojik ve arkeolojik anlamda da çok özel bir öneme sahiptir. Aggtelek ve Slvakya Karstı 600 hektar yüzölçümüne sahip olan bir alanda yaklaşık 1200 civarında ve farkli büyüklükte mağara içermektedir. Bunlardan 273’ü Macaristan topraklarındadır.

Aggtelek Kireçtaşı kayalıkları 1995 yılından bu yana UNESCO Dünya Miras listesindedir. 2013 yılında da Hungarikumlar listesine alınmıştır.

Karst sistemleri kireçtaşı kayalıklarında kirecin sızan sular nedeniyle erimesiyle ortaya çıkmaktadır. Kayalıkların arasındaki çatlaklardan sızan yağmur ve akarsu suları zamanla kireçtaşı kayalıklarını eritir ve derinliklerde oyuklar ve mağaralar oluşturur. Bu bölgedeki kiraçtaşı kayalıklarının 230 milyon yaşında olduğu tahmin edilmektedir. Mağaraların oluşmasının tarihi ise görece yenidir: bu süreç 2 milyon yıl kadar önce başlamıştır.

Mağaraların ana koridorlarında yukarıdan sızan suların kireçtaşını zamanla eritmesiyle ilginç sarkıt ve dikitler de oluşmaktadır. Bu ilginç oluşumlar genellikle iki farklı yol izler. Ya yukarıdan aşağıya, yani sarkıtlar oluşturarak, ya da aşağıdan yukarıya dikitler meydana getirerek gerçekleşir.

Bu mağaralara şekillerine göre değişik adlar da verilmiştir. Kaplan mağarası, Ejderha mağarası, Kaynana Dili Mağarası, Sütunlu Mağara, Devler Mağarası gibi.

Bu sistemdeki bazı mağaralar ise dikey oluşumlardır. Bunlara Macarca Zsomboly adı verilir. Bölgedeki en ünlüleri Vecsembükk dikey mağarasıdır. Bazı mağaralar ise tüm akarsuları derinlere götürmesi nedeniyle Su Yutan Mağaralar olarak anılırlar. Bunlar arasında en ünlüleri  Vass Imre- és a Kossuth-mağaraları ve Béke mağarasıdır.  Aggtelek bölgesinde en ilgi çeken mağaralardan biri de Kristal Mağaralardır. Bunların içinde en tanınmışı ise Rákóczi Mağarasıdır.

Baradla mağara sisteminde bulunan Mağaralardan bir kısmı ziyaretçilere açıktır.  Vass Imre Mağarası ve Béke Mağarası kılavuzların eşliğinde gruplar halinde gezilebilir. Ziyaretçiler için 1,2, 5 ya da 7 saatlik mağara turları organize edilmektedir.

Baradla Mağarasında konserler de verilmektedir. Mağaranın mükemmel akustiği izleyiciler için unutulmaz bir müzik dinletisi sağlamaktadır.

Kireçtaşı kayalıkları sadece mağaralar nedeniyle değil, yüzeyden organize edilen değişik turlar nedeniyle de ilgi görmektedir. Bölgede kendine özgü bitki ve hayvan türleri doğaseverlerin bu turlara severek katılmalarını sağlamaktadır. Bölge kültür ve sanayi tarihi de, folklor ve halk sanatları örnekleri sayesinde bu turlara çok ilginç özellikler katmaktadır.

1985 yılında bu bölgede 20 bin hektarlık bir alan üzerinde oluşturulan Ulusal Koruma Alanı Doğal Park, yeryüzünde ya da mağaralarda yaşayan 500 canlının yok olma tehlikesine karşı ciddi bir önlem olarak gündeme gelmiştir. Avrupa’daki 28 Yarasa türünden 21’i bu bölgede yaşamaktadır. Bölgede 200 kuş türü de yaşamaktadır. Yine Avrupa’da son yıllarda nesli tükenen dağ kedisi veya bozkurt gibi bazı hayvanlar da bu bölgede doğal park sayesinde hayatını sürdürebilmektedirler.

Bölgenin doğal ve biyolojik öneminin yanı sıra çok büyük arkeolojik önemi de vardır. Rudanabanya bölgesinde 10-12 milyon yıl öncesinden kalan ilk insanlara (Rudapithecus)  ait kalıntılar da bulunmuştur.

Bölgenin UNESCO kültür mirası listesine alınması Macaristan ve Slovakya’nın ortak başvurusu sonucunda gerçekleşmiştir. Bölgenin doğal yapısının korunması da yine iki ülkenin ortak ve koordineli çalışmasıyla sağlanmaktadır.

Fotoğraflar:  Zsolt Batár

Türkinfo

  Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.