![Türkinfo](https://turkinfo.hu/wp-content/uploads/2024/05/rsz_turkinfo_15_png.png "Türkinfo - \")
Cılız kış güneşinden faydalanmak için attım kendimi sokağa. Beremi de çıkardım ki, D vitamini alabileyim.
Rüzgar saçlarımın arasına doluyor. Beremi almalı mıydım yoksa? Rákóczi caddesinde öylece yürüyordum, ansızın sarı lale uzatıldı önüme.
Bir garip, boynu bükük, hafiften solmuş…
Otuzlarında var yok…
Peşteli evsizin teki …
“Köszönöm-teşekkür” diyerek geçip giderken ben…evsizin hayal kırıklığı ile gölgelenmiş yüzü, aktı bir film karesi gibi… Ardımdan yarı sarhoş mırıldandı; “kadınlar günün kutlu olsun!”
Ahh! 8 Mart içinmiş o lale. Nereden bilebilirdim? Gerisin geri koşsam, ‘pişmanım lalemi alabilir miyim’ desem!
Bu kadar pişmanlıkla yaşayabileceğimi düşündüğümden midir, tembelliğimden midir bilmem, ardından koşmadım. Belki de o evsizin içimde bıraktığı vicdan azabı yüzünden yolumu caddeden ayırdım, sekizinci bölgenin rutubet kokulu sokaklarına savruldum.
Aylak aylak dolanırken yolum Horánszky sokağına düştü.
DİYALOG EVİ
Horánszky sokağı 20 numarada yer alan Diyalog Evi’nin bulunduğu (Párbeszéd Háza) binayı hep merak etmişimdir:1912 yılında yapılmış. Katolik kilisesine bağlı Cizvit tarikatine ait. Nazi döneminde kırk kadar kaçak askeri Cizvitler bu binada barındırmışlar. Sosyalist dönemde Marx Károly Ekonomi Üniversitesi Tiyatro ve Filmcilik Yüksek Okulu’nun yurdu olarak kullanılmış.
Sistem değişikliğinden sonra binayı esas sahiplerine, Cizvitlere iade etmişler. Artık kültürel işlerde kullanılıyor; kongre, konferans, etkinlikler düzenleniyor.
Tesadüf bu ya Aladár Rácz hakkında gezici bir sergi var; Cimbalom üstadı bir müzisyen…
Cimbalom ise Macar halk müziğine (özellikle Macar çigan müziğine) has bir enstrüman.
MÜZİSYEN ALADÁR RÁCZ
Önce seyyar sergiyi gezdim. Sanatçının doğduğu yer olan Jászapáti’deki Rácz Aladár Vakfı düzenlemiş. Sergiden kısa notlar şöyle;
Aladár Rácz (1886- 1958) Çingene, müzisyen bir ailenin on dört çocuğundan üçüncüsü. Üç buçuk yaşında Cimbalom ile tanışmış, on altısında Budapeşte’nin ünlü kahvehanesi EMKE’de çalıyormuş… Yirmi dört yaşına geldiğinde Paris’in yolunu tutmuş… Fransız Piyano sanatçısı Yvonne Barblan ile evlenmiş. İsviçre, İspanya, Almanya hatta Mısır’da konserler… Bu yıllarda Cimbalom’u, pedal takmak suretiyle geliştirerek solo konser verilebilecek bir enstrüman haline dönüştürmüş… Olağanüstü virtüözlüğünün yanı sıra kendi eserlerini de yazmış, klasik müzik alanındaki pek çok eseri Cimbalom’ a uyarlamış. Özellikle de Bach’ın eserlerini. Bu enstrüman için eser besteleyecek olan Igor Stravinsky’e cimbalomu da o öğretmiş! 1935 yılında Macaristan’a dönerek, vefatına değin Budapeşte Yüksek Müzik Okulu’nda hocalık yapmış. Kossuth ödüllü sanatçının anısına Budapeşte XII bölgedeki bir müzik okuluna ve sokağa adı verilmiş.
RESİM SERGİSİ AÇILIŞI
Sıra geldi ikinci sergiye… Roman ressamların sergisi şeref salonunda… Sergi salonu olarak kullanılan yer aslında Cizvit şapeli! Çoğu naif resimler. İçlerinde birkaç tanesini beğendim.
Sergiyi dolaşmayı bitirince herkes gibi ben de kaptım bir roze şarap, yanına da bu türlü yerlerde ikram edilen bir adet o tıkız poğaçalardan … Malum açılış ya konuşmalar yapıldı, emeği geçenlere teşekkür edildi derken elden ele bir kitap dolaştırmaya başladılar.
Çingene ressamların resimlerinin yer aldığı kalın, ofset baskı cillop gibi bir albüm. Sıranın bana gelmesini bekledim. Nafile! Birisinde takıldı kitap. Adam uzuuuuun uzun kitabın sayfalarını karıştırıyor.
Bekledikçe beni sinir bastı: Ey yüce Allahım şu Cizvitlerin yerinde sabrımı mı deniyorsun? Öğrenmenin yaşı yok sabrı da öğreneceğiz. Derken… Kitaba bakan, en son sayfayı çevirdi ve hooop başa döndü… Olmaz ki…böyle de okunmaz ki…
Kadıköy-Karaköy vapurunda karşımdakinin gazetesini terbiyesizce çok okumuşluğum vardır. Kolay kolay pes etmem… Madem ki vermeyecek kitabı, bari tepesinden dikizliyeyim dedim. O da ne, Tansu Çiller duvardan bana kötü kötü bakıyor! Tansu Çiller değilmiş tabii duvardan bakan. Çingene ressamlardan birinin yaptığı yağlı boya tablo. Sadece benziyor. Dedim, bu kadarı yeter. Kitap da eksik kalsın.
Ressam József Ferkovics’in çingene tablosu
DAHA AYRINTILI BİLGİ ALAMAK İSTEYENLER İÇİN:
Aladár Rácz hakkında hazırlanmış yaklaşık yarım saatlik bir video linki (Macarca). Cimbalom çalışını birazcık da olsa izlemek mümkün. Yine karısı ile birlikte müzik yaptıkları sahneleri görmek istiyorsanız göz atmanızda yarar var.
Cimbalom hakkında ayrıntılı bilgi almak isteyenler için bkz. Türkinfo ( Ayrıca anılan sayfadaki ikinci videoda Cimbaliband müzik grubu; santuri Ethem Efendi’nin bestesi olan Şehnaz Longa’yı Macarca icra etmekte). Linki şöyle;
Cimbalom’u sevdiyseniz, Balogh László ’dan dinlemeye devam edebilirsiniz:
Sunahan Develioğlu – Türkinfo
Sunahan Hanım, sızın araştırma yeteneğinizi yakından biliyorum. İbrahim Müteferrika’yı, o dönemi o kadar güzel ele almıştınız ki, hiç unutmuyorum. Bu yazınızda güzel..Takip edeceğim. Başarılar, sevgiler..
Yazını okuyunca Peşte’yi özlediğimi farkettim. Devamını bekliyoruz. Yolun açık olsun. Sevgiler, saygılar.