Bir koleksiyoncunun yazgısı

Kandinsky’nin bugünlerde satışa sunulacak olan “Murnau’da Kilise II” tablosu, 1920’ler Berlin’inde Stern ailesinin görkemli koleksiyonundaydı. Nazilerin iktidara gelmesi ve Yahudi karşıtı baskıların artması üzerine Johanna Margarete Stern Hollanda’ya kaçmak zorunda kaldı. Alman ordusu Hollanda’yı da işgal edince…

Resimler hiç kuşkusuz kendilerini anlatırlar ya da hiçbir şey anlatmazlar, kendi adlarına konuşurlar. Ama pek çok resmin ardında bir hikâye de yatar. Neden yapıldığının, nasıl yapıldığının ya da başından nelerin geçtiğinin hikâyesi.

****

“Dünyanın Kökeni”nin kimlerin elinden geçtiği de başlı başına bir öyküdür. Resmi ilk sipariş eden, Osmanlı diplomatı Halil Şerif Paşa‘dır. Halil Şerif Paşa Paris’e geldikten kısa bir süre sonra ünlü Fransız eleştirmen ve edebiyat tarihçisi Sainte-Beuve tarafından Courbet’yle tanıştırılır. Halil Şerif Paşa, Ingres‘ın “Türk Hamamı” ve Courbet’nin “Uyuyanlar”ı gibi erotik resimlerden oluşan koleksiyonuna bir resim daha eklemek ister ve Courbet’ye “Dünyanın Kökeni”ni sipariş eder.

Halil Şerif Paşa parasını kumarda tüketince, koleksiyonu 1868’de satışa çıkarılır ve “Dünyanın Kökeni” antikacı Antoine de la Narde tarafından satın alınır. Tablo 1910’da Macar koleksiyoncu Baron Ferenc Hatvany tarafından alınarak Budapeşte’ye götürülür. II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru tablo Sovyet birliklerinin eline geçerse de Hatvany tarafından para ödenerek geri alınır. Macaristan 1947’de Komünistler’in yönetimine geçmek üzereyken ülkeyi terk etmeye karar veren Hatvany’nin yanına tek bir sanat yapıtı almasına izin verilir; o da “Dünyanın Kökeni”ni alır yanına.

Tablo 1955’te düzenlenen bir müzayedede zamanın parasıyla 1.5 milyon franga satılır. “Dünyanın Kökeni”nin bu seferki sahibi, Freud‘un çalışmalarının özgün yorumcusu olarak ün kazanmış Fransız psikanalist Jacques Lacan‘dır.

Lacan 1981’de öldükten sonra, Fransa Ekonomi Bakanlığı ailenin veraset vergisi borcunu tablonun devlete aktarılması karşılığında siler. Böylece “Dünyanın Kökeni”nin Halil Şerif Paşa’dan Lacan’a uzanan yolculuğu Paris’te Orsay Müzesi’nde son bulur.

***

Yazar: Celal Üster

Devamı ve diğer tabloların hikayesi

Macar koleksiyoncu Baron Ferenc Hatvany‘nin evi – tanıtım film