Ünlü Macarlar: Tivadar Csontváry Kosztka – Picasso’nun hayran olduğu ressam

Modern Macar resim sanatının en orijinal isimlerindendir. Resim yapmaya çok geç, kırk bir yaşında başlamıştır. Ama buna rağmen eserleri bugün dünyanın en seçkin eserleri arasında sıralanmaktadır. 

Tivadar Csontváry Kosztka (Tivadar Çontvari Kostka diye okunur) 1853 yılında bugün artık Slovakya topraklarında kalan Kisszeben’de doğdu. Maceralı çocukluk döneminin yanı sıra hayatı çalışmakla geçti. Ama çıraklıktan eczacılığa kadar pek çok alanda çalışmanın ardından hukuk diploması aldı ve Peşte’de kendine hukukçu olarak iş buldu.

Anılarında 1880 yılında bir eczanede tezgâhtar olarak çalışırken ilahi bir sesin (büyük bir ihtimalle şizofren eğilimleri nedeniyle) kendisine “sen dünyanın en büyük “güneş yolu” ressamlarından biri olacaksın! Rafaello’dan bile büyük bir ressam!” diye fısıldadığından bahseder.

Csontváry bu olayın ardından Roma’ya gider ve Rafaello’nun  eserlerini incelemeye başlar. Ve dünyanın en büyük ressamlarından biri olan Rafaello’dan daha iyi resim yapmasının mümkün olmadığına karar verir.

Ama on yıl sonra “o ilahi sesin” kulaklarına fısıldadığı öngörü yine kendisini rahat bırakmamaya başlar. Ve Csontváry 41 yaşında resim yapmaya karar verir. Simon Hollósy’nin Münih’teki resim atölyesinde başladığı resim eğitimini sonra Paris’te ve İtalya’da sürdürür. Ardından resim çalışmalarına dünyanın pek çok yöresinde devam eder: Batı Avrupa’dan Balkanlara, Mısır’dan Filistin ve Suriye’ye kadar pek çok ülkede tuvale döktüğü yüz civarında büyük eseri bulunmaktadır.

Csontváry o yıllarda artık serfiler açıyor olsa da, Macaristan’da henüz gerekli dikkat ve takdiri alamamıştı. 1907’de Paris’te bir sergi açan ressam o tarihte Macaristan’da daha çok akli dengesi yerinde olmayan bir sanatçı sıfatını taşıyordu. İlginç hayat tarzı, ilerleyen yaşlarında daha sık ortaya çıkmaya başlayan gelecekle ilgili, gaipten gelen seslere atıf yapan vaizleri nedeniyle çok ciddiye alınmıyordu. Sanatıyla ilgili sağlıklı değerlendirme ancak ölümünden sonra yapılabildi.

Kudüs’te Ağlama Duvarı’nın Yanında

Csontváry Birinci Dünya savaşı esnasında sahip olduğu her şeyi yitirdi ve 1919’da Budapeşte’de yalnız ve yoksul koşullarda öldü.

Csontváry  ekspresyonizm ve post ekspresyonizm ekolünün temsilcisi olarak bilinir. Ancak sanat tarihçileri aslında ressamın tam manasıyla hiçbir akıma bağlı olmadığını söylerler. O kendisini “güneş yolu” ressamlarından biri olarak tarif eder. Onun sanatında evrensel yaşamın temel soruları, insanın iç dünyası ve dış dünya, yani doğa arasındaki çelişkileri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Csontváry’nin resminde büyüleyici renk dünyası, esrarlı ve gerçek hayatla sarmallaşan semboller yaratmaktadır.

Yalnız Sedir Ağacı

Csontváry neredeyse tüm Avrupa’yı dolaştı, tuvale dökmek amacıyla semboller ve motifler aradı. Eserlerinin başka ressamlarda pek görülmeyen çok renkliliği, ona özgü olan ve güneş yolu ressamları olarak tarif ettiği resim türünün bir parçası olarak gündeme gelmektedir.

En önemli eserleri; “Dua eden Peygamber”, “Kudüs’te Ağlama Duvarı’nın Yanında” ve özellikle de “Yalnız Sedir Ağacı”dır. Bu son eseri sadece Csontváry’nin bize bıraktığı resimler arasında değil, aynı zamanda tüm Macar resim sanatı içinde de çok özel bir yere sahiptir. Neredeyse 20 metre karelik bir tuval üzerinde hazırlanan “Taormina’daki Yunan Tiyatrosu” eseri de en çok bilinen eserlerinden biridir.

Taormina’daki Yunan Tiyatrosu

Csontváry’nin eserlerinin kaderi de, aynen onun hayatı gibi çok ilginç olmuştur. Csontváry’nin eserlerinin bugünlere gelebilmesini bir mimar olan Gedeon Gerlóczy’ye borçluyuz. Ölümünden sonra ressamın yaşadığı çatı katında bulunan ve rulo halinde uzun bir süredir orada kaldıkları için oldukça hırpalanmış bir durumda bulunan resimleri Gedeon Gerlóczy satın almış ve restore ettirmiştir.

Bu yılların ardından Csontváry 20 yüzyılın en önemli sanatçılarından biri olarak uluslararası sanat dünyası tarafından tanınan bir şahsiyet olmuştur. Mesela Picasso  Csontváry’nin eserleriyle tanışmasının ardından şunları söyler: “bu yüzyılda benim dışımda başka kayda değer bir ressam olduğunu bilmiyordum”.

Csontváry’nin en tanımış 127 eseri  Pécs’deki Csontváry müzesinde ve Budapeşte’deki Ulusal Galeri’de sergilenmektedir.

Türkinfo

 Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.