Ünlü Macarlar: Ignác Semmelweis – “Doğum yapan annelerin koruyucusu”

Doğum sonrası anne ölümlerine çare bulan, dolayısıyla anneleri kurtaran kişi olarak tarihe adını yazdırdı. 

Günlerimizde gribe karşı en iyi önlemin insanın ellerini sık sık yıkaması olduğu bugün artık bilimsel bir gerçektir. Bir zamanlar çok yüksek olan loğusa ölümlerinin çaresi de doğum esnasında hastanelerde ve ameliyathanelerde temizliğe önem verilmesi ve araç gerecin gerektiği gibi sterilize edilmesiydi ve bu basit gerçek de 19. yüzyılda bir Macar doktor tarafından keşfedilmişti.

Ignác Semmelweis Macar tıp tarihinin en büyük şahsiyetlerindendir. Doğum sonrası anne ölümlerine çare bulan, dolayısıyla anneleri kurtaran kişi olarak tarihe adını yazdırdı. 1818 yılında Buda’da doğdu. Önce Budapeşte’de ve sonra da Viyana’da Üniversite eğitimine devam etti. Önceleri Hukuk okuyordu, ancak Viyana’da bir arkadaşı nedeniyle bazen tıp fakültesinde dersleri takip ettiği de oluyordu. Bir süre sonra hukuktan çok tıbba ilgi duyduğunu anladı ve okul değiştirdi.

Tıp fakültesinin yanı sıra, daha öğrencilik zamanlarından başlayarak otopsi ve kadın doğum alanında da ayrıca kurslara gitti.  Üniversiteyi bitirdiğinde parlak başarıları nedeniyle okulda asistan olarak kaldı ve Viyana Kadın Doğum Hastanesinde de de çalışmaya başladı.

Semmelweis klinikte doğum yapan kadınlar arasında ölüm oranlarının ne kadar yüksek olduğunu kısa sürede fark etti. Peki, ama ölüm oranları evde ya da “bebek evleri” olarak tabir edilen küçük yerlerde doğum yapan kadınlar arasında neden daha azdı? Kafasındaki bu soruya bir tesadüf sonucu yanıt buldu. Otopsi yapan bir meslektaşı otopsi esnasında kazayla elini kesmiş ve bir süre sonra da hayatını kaybetmişti. Semmelweis bu meslektaşının cesedi üzerinde yaptığı otopsi sonuçlarını ve doğum sonrası ölen bir annenin otopsi sonuçlarını karşılaştırınca, her iki vakada da ölüm nedeninin aynı olduğunu fark etti.

Buradan çıkaracağı sonuç bir çığır açacak kadar önemliydi: Semmelweis o zamana kadar sanıldığı gibi, doğum sonrası anne ölümlerinin belli bir hastalık nedeniyle olmadığını, bu ölümlerin nedeninin enfeksiyon olduğunu ve enfeksiyonun da kadınlara doğum esnasında doktorlar tarafından bulaştırıldığını keşfetti.

Semmelweis vardığı bu sonucun ardından somut adımlar attı. Klinikte onun yönetiminde çalışan doktorlara, doğum öncesi ellerini iyice dezenfekte etme zorunluluğu getirdi. Ve bunun ardından da doğumu takip eden anne ölümleri oranı neredeyse sıfıra düştü. Ancak onun keşfi sadece ona ün sağlamadı, aynı zamanda doktor camiasında onu sevmeyenlerin sayısını da arttırdı. Eski kafalı doktorlar bir türlü enfeksiyonun annelere kendileri tarafından bulaştırıldığını kabul etmek istemiyorlardı.

1848 yılında Macaristan’da Avusturya’dan bağımsızlığı elde etmek için başlayan ayaklanma Viyana’da da gerilimler yaratmıştı. Macar doktor işini kaybetti ve böylece onun geliştirdiği “modern yöntemlerden” rahatsız olanlar da eski günlere dönmek fırsatını yakaladılar. Hastanelerde sterilizasyon çalışmalarına son verildi, ama buna bağlı olarak da doğum ölümleri oranı da tırmanmaya başladı.

Semmelweis Macaristan’a döndü. 1851’de Peşte’deki Rudas Hastanesine başhekim olarak atandı.  1851’de ise Tıp Üniversitesi Kadın Doğum Bölüm Başkanı oldu.  O tarihten itibaren de tıp alanındaki görüşlerini ve tezlerini yayınlamaya başladı. Bu yazılar Almanca olarak da yayınlanmasına rağmen, dünyada görüşlerini kabul edenlerin sayısı hala çok değildi. İnsan sağlığı açısından çok önemli bir keşfe imza atan bilim adamı insanların ve uzmanların söylediklerini henüz anlamadığı bir çağda yaşıyordu. Fiziki ve zihinsel sağlığını kaybetti.

Hayatının son yıllarını bir akıl hastanesinde geçirdi. 13 Ağustos 1865’de Viyana’da bir akıl hastanesinde hayatını kaybetti. Ölümünün nedeni bile tam olarak kayda geçmedi. Bazı tezlere göre hayatı boyunca mücadele ettiği enfeksiyon neticesinde ölmüştü. Bir başka teoriye göre ise ünlü doktora gençlik yıllarında hastalarından bir mikrop bulaşmıştı ve bu nedenle de  merkezi sinir sisteminde bir tür felç oluşmuştu. Bunun sonucu da akıl sağlığında meydana gelen hasardı.

Ignác Semmelweis önce Viyana’da Schmelz mezarlığında toprağa verildi. Ama ardından cenazesi Budapeşte’ye getirilip Kerepesi’deki aile mezarlığına defnedildi.

Ünlü doktorun bilim dünyasında ulaştığı insan sağlığı açısından paha biçilmez başarıların değeri çok sonra kabul edildi. Semmelweis’in 19. yüzyılda geliştirdiği tezlerin ne kadar doğru olduğu Macar Tabipler Birliği’nin de katkılarıyla tüm dünyada kabul gördü. Hastanelerde temizlik ve sterilizasyon çalışmalarının yaygınlaşmasının ve doktorlara eldiven kullanma zorunluluğunun getirilmesinin ardından hastanelerde görülen ölüm vakaları hızla azaldı.

1969’da en büyük Macar Tıp Üniversitesine onun adı verildi. UNESCO 2013 yılında “Anaları ölümden kurtaran Doktor” ünvanını verdiği Semmelweis’i “Dünyanın yaşayan hafızası” listesine de aldı. Ve anısını yaşatmak için Chicago’da Uluslararası Cerrahi Bilim Müzesi’de (International Museum of Surgical Science) bir heykeli dikildi.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.