Ünlü Macarlar: Ernő Rubik – XX. Yüzyılın oyun zekâsını sınayan dahi

Ernő  Rubik, Türkçede genellikle “Rubik küpü”, “Zeka küpü” ya da “Sabır küpü” olarak anılan oyunu keşfeden Macar mucittir. Rubik küpü dünya çapında bilinen, milyonlarca kişiyi etkilemiş, adına dünya şampiyonaları düzenlenmiş bir oyundur. 

Ernő  Rubik  1944 yılında Budapeşte’de doğdu. Babası makine ve uçak mühendisi idi. Annesi ise yazar ve şair. İşte bu nedenle genç Ernő Rubik, aileden gelen gelenekleri birleştirerek önce mimarlık ve mühendislik okudu ve sonra da sanat ve mühendisliğin bir birleşimi olarak heykeltıraş olmayı kafasına koydu. Sanat mimarisi, iç mimari ve heykeltıraşlık eğitimi aldı.

Hayatına damga vuran Rubik küpünü 1974 yılında keşfetti. Bir yıl sonra da buluşunun patentini aldı. 1977’de Macaristan’da piyasaya çıkan Rubik küpü birkaç yıl içinde tüm dünyada yayıldı, gençlerin elinden düşüremediği bir oyun oldu. Şimdiye kadar tüm dünyada 350 milyon adet civarında satıldığı tahmin edilen Rubik küpü gelmiş geçmiş en çok tanınan  Macar buluşu olarak tarihte yerini aldı. Sadece you tube’da bile Rubik küpü ile ilgili kırk binin üzerinde video bulunmaktadır.

Ernő  Rubik aslında bu buluşunu ders verdiği üniversitede renklerin ve desenlerin geometrik olarak nasıl değiştiğini öğrencilerine hissettirmek için bir araç ararken keşfetmişti. İlk olarak 2 x 2 x 2 küçük küpten oluşan Rubik küpü daha deneme aşamasında 3 x 3 x 3 küpten oluşan bir oyuna dönüştü. Kendi ekseni etrafında dönebilen yüzeylerin karmaşıklığının yarattığı zenginlik kısa sürede Rubik küpünü dünyanın en sevilen oyunu ve bilmecesi haline getirdi.

Ernő  Rubik’e göre zekâ küpünün başarısının nedeni taşıdığı iç çelişki idi. Hem son derece basit ve aynı zamanda da son derece karmaşıktı. Bir yanda düzenliliği simgeliyor, öte yandan ise küçük birkaç hareketle inanılmaz bir kaos yaratabiliyordu.  Düzenden kaosa, ve kaostan düzene giden yolda bu küpü eline alan kişi kendi adımlarının sonucunu birebir görebiliyordu.

Mucit 1983 yılında Rubik Stüdyosunu kurdu. Stüdyo hem yeni oyunlar yaratmayı ve hem de ilginç kullanım eşyaları planlamayı tasarlıyordu. İşte Rubik Yılanı, Sihirli Kareler gibi oyunlar bu stüdyoda doğdu. Ama bunların hiç biri Rubik Küpünün ulaştığı üne ulaşamadı.

Macar Mühendisiler Birliği kapsamında oluşturulan Rubik Uluslararası Vakfı eğitim konusunda da destekler vermek amacıyla kuruldu. Vakıf yetenekli gençlere teknik ve tatbiki sanatlar alanlarında kendilerini geliştirmek için burs verdi.

Rubik Küpü Dünya Şampiyonası ilk kez 1982 yılında düzenlendi.  Bunun ardından da geleneksel olarak her iki yılda bir Rubik Şampiyonası düzenlenmeye başlandı. Şampiyona sadece küpün renklere göre en kısa zamanda nasıl yapılabileceği üzerine değildi. Tek elle, ya da gözleri kapalı Rubik küpünü yapma yarışmaları da şampiyonaya eklendi.

Şu an Rubik küpünü yapma rekoru Hollandalı Mats Valk’a ait. Hollandalı Rubik hayranı 2016 yılı şampiyonasında yan yüzlerinde renkleri dağınık ve karmaşık bir şekilde eline aldığı küpü sadece 4 saniye 74 salisede yapmış. Gözleri bağlı olarak küpü yapma rekoru ise Çin’li Kiajun Lin’de. 18,5 saniyede hafızasına aldığı küpü, sonra gözleri bağlanarak renklerine göre düzenlemiş.

Uluslar arası literatürde “cubing” olarak anılan “küpü düzenleme uğraşı” artık dünyanın en çok sevilen oyunlarından biri. Bu oyunu bir hastalık derecesinde oynayanlar arasında genellikle başparmak ya da bilek sakatlıklarına yakalananlara da „Cubaholics” deniyor.

Rubik küpü çözümü bilmeyenler  için çetin ceviz. Küpte renklere ve yan yüzlere göre oranlığında, çözüme giden yolda tam 43 trilyon varyasyon var.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.