Milas’ın çehresini değiştiren Macar Evleri…

Milas Macar Evleri, yapıldıkları yıldan bu yana hem Milas halkının hem de ilçeye gelen turistlerin dikkatini çekmeye devam ediyor.

Bu önemli tarihi yapıların hikayelerini anlatan Araştırmacı ve Gazeteci Olcay Akdeniz “Milas’ın Macar Evleri’ni yıllarca araştırdım. Bazen bu önemli tarihi yapılar hakkında yazılmış yanlış bilgiler okuyorum. Milas’a gelen yerli ve yabancı turistlerimiz ve halkımız Milas Macar Evleri’nin gerçek hikayelerini doğru bir şekilde öğrenmeli.” dedi.

Milas’ta bulunan mimari yapılarıyla dikkat çeken Milas Macar Evleri, geçmişten bugüne kadar Milaslıların ve yerli-yabancı turistlerin dikkatini çekmeye devam ediyor. Özellikle yaz aylarında Milas’a gelen yerli ve yabancı turistler, bu tarihi yapıların önünde bol bol fotoğraf çekiliyor. İlkbahar ve yaz aylarında bahçelerinde çeşit çeşit çiçekler açan Macar Evleri, her kesimden ziyaretçilere ev sahipliği yapıyor.
Bu evler yapılış hikayesi bakımından da tarihi özellikler barındırıyor. Cumhuriyet döneminin ilk kaymakamlarından Fevzi Beler, 1920’li yıllarda sık sık Rodos’a gidiyordu. Rodos’taki evlerin yapılarını beğenen Beler, mimari yapılara sanat katan bu ustaları araştırdı. Kaymakam Beler, o zamanlar Macaristan’daki ekonomik kriz yüzünden Rodos’a göç eden ve orada bu yapıları inşa eden 4 Macar ustayla tanıştı. Kaymakam’ın daveti üzerine Milas’a gelen 4 Macar usta, 1931 yılında ilk olarak İstikamet Sineması’nı yaptı. Daha sonra ise yan yana sıralanmış vaziyetteki evler inşa edildi. Araştırmacı ve Gazeteci Olcay Akdeniz, Milas’ın Atatürk Bulvarı’nda bulunan Macar Evleri’nin hikayesini Milasmedya’ya anlattı.
İstikamet Sineması tescilli ve korunan bir yapıydı. Fakat 12 Eylül’den sonra birçok tescilli yapının tescili düştü ve bunlardan bir tanesi de İstikamet Sineması oldu. Akdeniz bu konuyla ilgili şunları söyledi:

“Bu binanın yeniden tescillenmesi için Anıtlar Kurulu ile iletişime geçtik. Kurul konuyu gündemine aldı. Konu pazartesi günü kurulun gündeminde görüşülecekti. Ama öncesinde perşembe günü yıkılmaya başlandı ve pazartesiye kadar devam etti. Pazartesi günü kuruldan tescillenme kararı çıktı. Salı günü belediyeye telgraf geldi ‘burası yeniden tescillenmiştir’ diye. Belediye gittiği zaman oraya sadece alt duvar kalmıştı. Mal sahiplerini asla suçlamıyorum. İnsanların hakkıdır, mallarının en yüksek oranda değerlenmesini isteyebilirler. Burada görev kime düşer? Görev yerel yönetime, belediyeye düşer. Belediyelerin o anlamda ufuklarının açık olması gerekir. Devlete düşer, sen madem adamın malına böyle bir kısıtlama getirdiysen çaresini bulacaksın. O insanı mağdur etmeyeceksin. Bir şekilde çözüm bulunabilirdi. Milas’ta halen daha böyle bir sinema salonumuz, toplantı ve konferans salonumuz yok. Burası güzel bir şekilde değerlenebilirdi. Ama ne yazık ki olmadı. Sonuçta bina yıkılınca, kurul tescil kararı çıkınca sözde aslına uygun çizgiler taşıyan böyle bir bina yapıldı. İkizi yapıldı yanına. Ama uydu mu? Uymadı…”
Milas, ilk Macar Evi’ni böyle kaybetti. Bu kayboluşla Milas’ta halen sağlamlığıyla insanları hayrete düşüren Macar Evleri’nin sayısı 3’e düştü.

İstikamet Sineması yıkılmasaydı Milas’ta 4 tane Macar Evi olacağının altını çizen Akdeniz, “İstikamet Sineması’nın yıkılması ile birlikte geriye 3 Macar Evi kaldı. Bunlar; Kaymakam Fevzi Beler’in evi, Doktor Hilmi Bey ile Servet Akgün’ün evi ve şu anda kız öğrenci yurdu olan Milas Belediyesi Nedime Beler Kız Öğrenci Yurdu. İzmir’de Milli Kütüphane’de bir araştırma yaparken bir fotoğraf gördüm. O fotoğrafa göre İstikamet’ten sonra ilk yapılan evler doktorların evi. Nedime Hanım’ın evi 3.olarak yapılmış. Çünkü o fotoğrafta daha çatı kısmı yeni çatılıyordu.” ifadelerine yer verdi.
Nedime Hanım’ın, 1982-1989 yıllarında Ünal Çetin’in Belediye Başkanlığı döneminde evini belediyeye bağışladığını söyleyen Olcay Akdeniz, “Bu bağışın ardından, Milas Belediyesi de Nedime Hanım’ın anısına bahçe duvarının önüne bir çeşme yaptırdı. Çeşmenin üzerinde Nedime Hanım’ın ismi yazıyor ve çeşme hala duruyor. Çeşmenin önünde çekilen Nedime Hanım’ın ve Ünal Bey’in fotoğrafı var. Fakat Nedime Hanım’ın evinin restorasyonu sırasında ne yazık ki çok yanlış şeyler yapıldı. Orada, bahçeye çıkış kapısı ve pencereler ahşaptı. Bahçeye çıkış kapısı ve pencereler değişti, bozuldu. Üzücü bir kayıp yaşandı. Ne yazık ki evin eski halinin fotoğrafını bulamıyorum.” dedi.

Madam Murat’ın Evi tartışması

Milas Macar Evleri dendiğinde karşımıza Atatürk Bulvarı’ndaki 3 evin çıktığını ve Madam Murat’ın, Macar Evleri kapsamında değerlendirilmediğini ifade eden Akdeniz, “Bazı şeyler toplumda ortak kabul gören değerlere dönüşür. Milas’ta Macar Evleri dediğimiz zaman ya da Türkiye mimarlık tarihi içinde Milas Macar Evleri diye bir başlık açtığımızda karşımıza çıkan evler bu 3 evdir. Genelde insanlar onları kabul ediyor. Bizim herhangi bir Türk mimarımız, geleneksel Türk evi şeklinde bir tasarım yapabilir ve orada geleneksel bir Türk evi görebiliriz. Fakat modern tarzda da tasarım yapabilir ve o zaman da karşımıza modern üslupta bir ev çıkar. Modern üslupta ev yapmış kişiyi belli bir üslup çerçevesine oturtamayız. O geleneği oluşturuyor ve sürdürüyorsa onu ancak o şekilde sayabiliriz. Bu yüzden Madam Murat’ın evini Macar mimari içerisinde sayamayız. Mimari açıdan Macar olabilir ama üslup anlamında bizim genel kabul gördüğümüz Macar evlerinden değil.” dedi.

www.gunaydinmilas.com