“Kime Soracağım ben şimdi?” – Gün Benderli Togay

On defadır başlıyorum yazmaya. Siliyorum. Olmuyor. Kafamda bölük pörçük resimler. Yerler. Sözler.

Berlin’de oğlumun evinde ilk defa karşılaştığımız gün.

Ben tesadüfen oradayım. Péter Esterházy oğlumun davetlisi. Masada karşısına düştüm. İlk karşılaştığım insanlarla konuşmaya başlayamam bir türlü. Başka tarafa bakıyorum hep göz göze gelip konuşmak zorunda kalmayayım diye. Bir ara yanımda oturan büyük torunum dürttü kolumu. “Karşına baksana”, dedi, “sana bir şey söylemek istiyor, hiç oralı olmuyorsun!”

O gün konuştuk ilk kez Esterházy ile.  Eserlerinden biri, “Sanat Yok” yeni çevrilmişti Türkçeye. Memnun değildi. Onu anlattı uzun uzun. Kitabın önemli bir kısmı çevrilmemiş nedense. Konuyu bilmediğim için bir şey söyleyemedim. O zamana kadar hiçbir yayınevi Esterházyden kitap çevirmemi istememişti. Sordum hangi kitabının çevrilmesini önerir diye. “Kalbin Yardımcı Fiilleri” dedi.

İkinci buluşmamız İstanbul’da 2014 yılı Kitap Fuarında. Macaristan onur misafiriydi. Ben de Macar edebiyatını Türk okurlara tanıtanlardan biri olarak oradaydım. Bana önerdiği kitabını çevirmeye başlamıştım.  Biliyordu. Sordu beni görünce nasıl gidiyor, diye. Zor, dedim çok zor. Neden, dedi. Çünkü dedim sizin düşüncelerinizi ve hislerinizi, aklınızı ve yüreğinizi takip edebilmek çok zor. Bu dedim, çevirdiğim ilk ve son kitabınız. Bir daha asla çevirmem.  Güldü. Her zamanki esprisiyle verdi hemen cevabını: İlk ve son, demek ki iki kitap!

Fuarda Esterházy ile de bir söyleşi yapılmıştı. Pırıl pırıl bir zekânın ve dehşetli bir esprinin en nazik soruları bile nasıl yanıtlayabileceğinin örneğini verdi o gün Esterházy. Hepsini anımsamıyorum ama söyleşiyi yapan Yekta Kopan’ın  kitaplarının çevirileri ve çevirmenler hakkında ne düşündüğünü sorduğunda Eszterházy’nin  cevabını unutamıyorum.

Çok isterdim dedi kitaplarımın çevrilmiş olduğu bütün dilleri bilmeyi. Kim bilir yazdıklarım nasıl anlaşılmış nasıl çevrilmiştir. Ne kadar zevkli olurdu başka başka dillerde kendi yazılarımı okumak.

Bence bunda çok büyük gerçek payı var. Ben Esterházy’yi okumaktan çok çevirmeyi seviyorum. Benim için çok kez bilmece çözmek gibi oluyor söylediğini onun istediği gibi anlamak ve sonra da kendi anadilimde ifade edebilmek.

Kalbin Yardımcı Fiillerini bitirdiğim vakit Esterházy’ye söyledim. Rekor kırdım dedim. Altmış sayfayı -biraz abartıyla- altı ayda çevirdim. Şimdi hangisini çevireyim?

Basit Bir Hikâye Virgül Yüz Sayfa – Markos Varyasyonu- dedi.

Çevirdim. Everest yayınlarından çıkacak.

Bundan sonra hangi kitabını çevireyim Péter? Kime soracağım ben şimdi?

Gün Benderli Togay