János Hóvári: Biz de Hunlar’ın torunlarıyız

Macaristan’ın Ankara Büyükelçisi Janos Hovari bir Türkolog. Eşi Reka ve küçük kızı Virag ile yaklaşık beş ay önce Türkiye’deki görevine başlayan Büyükelçi, çocukken Macarlar’ın ‘en eski vatanını’ bulacağına dair kendine söz verdiğini anlatıyor. Bu hayal doğrultusunda ‘doğu’ya yönlenen Hovari, Lise’deki Almanca öğretmeninin tavsiyesiyle Üniversite’de Türkoloji ve tarih okumuş. Büyükelçi Hovari, AKŞAM’ın sorularını yanıtladı.

– Türkiye’ye ilk ziyaretinizde en çok dikkatinizi çeken şey neydi?
TÜRKİYE’ye ilk kez Budapeşte Üniversitesi’nde öğrenciyken, 1976’da geldim. 20 yaşındaydım ve Türkiye’de yeni bir dünya keşfettim.

– Türkçe’yi çok iyi konuşuyorsunuz…
Ünİversİtede, Türkoloji eğitimi gördüm. Benim Türkçem Budapeşte Türkçesi. Hakiki lisanı öğrenmek için halk arasında yaşamak gerek.

– Türkoloji bölümünü seçmenizin nedeni ne?
Çocukken Macarların en eski vatanını bulacağıma kendime söz vermiştim. Lise’de Türkolog olan Almanca Hocam beni Türkçe’ye yönlendirdi. Üniversite’de de tarih ve Türkoloji okudum. Hocalarımdan biri Osmanlı tarihinde çok iyi bir uzmandı. Osmanlı tarihini seçtim. Uzmanlık dönemim 16’nci yüzyıl tarihidir.

– Bir Türkolog olarak ‘Muhteşem Yüzyıl’ dizisini nasıl buldunuz?
‘MuhteŞem Yüzyıl’ Macar Televizyonun’da da yayınlanıyor. Dizi tarihçi olmayan kişilerin 16’ncı yüzyıla bakışı… Macaristan’da Kanuni çok tanınıyor. Bizim tarihimizi şekillendirmiş ve Macaristan’da Zigetvar’da ölmüştür.

– Hunlar, Macarlar ile Türklerin ortak ataları olarak görülüyor…
Ural ve Altay dil ailelerinin kökü aynı. Macarlar ve Türkler arasındaki bağlantılar çok eski. Macarlar Türk dünyasının batıda ve kuzeyde olan boylarıyla uzun zaman beraber yaşadık. Onlardan kelimeler ve gelenekler aldık. Bunların bugüne kadar Macar kimliğine büyük etkisi vardır. Attila’nın merkezi Güney-Doğu Macaristan’daydı. Biz Macarlar ruhsal bakımından Hunların torunlarıyız. Erdel’deki Macar-Sekellerin milli marşı ‘Attila’nın oğlu kralzade Çaba bizi zafere ulaştır’ der. Bu Macar rivayetin izlerine Türkiye’de rastlıyoruz. 20’nci yüzyıldaki en önemli Türk askerlerinden General Rüştü Erdelhun ikinci nesil Erdel Macarıydı. Atatürk soyadı kanunundan sonra kendisine Hunları hatırlatması için Erdelhun ismini verdi.

– Macaristan’ın; Budapeşte’nin Osmanlı tarihinde yeri önemli. Ülkedeki Türk tarihi eserlerinin son durumu nedir?
Budİn kalesi Osmanlılar döneminde uzun zamana kadar ‘Kızıl Elma’ olmuştur. Hamam kültürünü Macaristan’a tanıtmışlardır. Gül Baba türbesi şehirdeki Müslüman devamlılığını da sembolize eder. Budin’in son Osmanlı komutanı Abdi Abdurrahman Paşa’nın hayatını kaybettiği noktada mezarı bulunmaktadır. Bu karşılıklı saygının simgesidir.
Türkİye’nin AB yolu çok uzun
– Macaristan-Türkiye ilişkilerinden beklentileriniz nelerdir?
MACARİSTAN ve Türkiye arasında ilişkiler mükemmel. Ama Dünya’da her şey hem iyi hem kötü yönde çok çabuk değişebiliyor. Ansızın ortaya çıkan meydan okumalar karşısında bizim ikili ilişkimizin birbirine sımsıkı kenetlenmiş olması gerekir. Büyükelçi olarak çok vazifem var, çünkü bizim için hem siyaset, hem iktisat, hem de kültür önem taşıyor. İki halk arasındaki ilişkilerin yapısının güçlendirilmesini istiyorum.

– Macaristan Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğini en çok destekleyen ülkelerin başında geliyor. Sizce yakın vadede Türkiye birliğe ‘tam üye’ olabilir mi?
TÜRKİYE AB’nin ‘tam üyesi’ olmalıdır. AB’ye katılıma hem siyasal hem de manevi olarak da önem atfediyoruz. Biz kapalı ve kendi kabuğuna çekilmiş bir AB istemiyoruz. Maalesef Türkiye’nin yolu çok uzun gözüküyor, ama her yıl ilerleme kaydediliyor. Bence bu yürüyüşün hızlandırılması ve çaba gösterilmesi gerekiyor.

– Türkiye’deki görevinize oldukça hızlı başladığınızı basından takip ettik. Van da dahil olmak üzere bir çok kente ziyaretlerde bulundunuz. En çok beğendiğiniz kent hangisi oldu?
TÜRKİYE’de çok güzel şehirler var. Macarların buradaki izlerini de takip ediyoruz. İstanbul’da eskiden bu yana Macarlar otururlardı. Çok yerde hatıralarımız var. Ankara’da İkinci Dünya Savaşı’ndan önce yüzlerce Macar yaşıyordu. Türkiye’de, Macaristan tarihi ile bağlantılı dört kent daha var. Üç şehirde Macar mülteciler kendilerine yeni vatan buldular: İmre Thököy ve maiyeti İzmit’te; Ferenc Rakoczi ve askerleri Tekirdağ’da; Lajos Kossuth ve yanındaki siyasetçiler Kütahya’da. Her üç şehirde de onların anısını yaşatan müzeler var. Dördüncü şehir Osmaniye. Burada Bela Bartok Müzesi açıldı. Meşhur Macar bestekar 1936’da bu bölgede Türk halk müziğini araştırdı.

2013-01-27
Mahmut Gürer – Akşam