Hungarikumlar: Halk dansları şenlikleri

Ulusların kültürlerinde halk dansları özel bir yere sahiptir. Tarih içinde gelişen folklor, halk danslarıyla ve halk müziğiyle bir bütün oluşturur. Macar halkı, tarihi boyunca, tüm halklar gibi dilini, müziğini ve dansını yaşadığı bölgelerden göçlerle başka yerlere taşımıştır. Bu nedenle de bu değerler ulusların kültürleri açısından en önemli hazineleri sayılır.

Halk danslarının ve halk türkülerinin bir özelliği de, yöreden yöreye değişiklik göstermesidir. Bazı bölgelerde farklı şekilde yaşayan gelenekler insanların kendilerini farklı bir şekilde ifade etmesine de neden olabilir. Bu nedenle de bu türkülerin ve halk danslarının yörelerden derlenmesi ve gelecek kuşaklara bilinçli olarak aktarılması özel bir öneme sahiptir.

Macar halk müziğinin derlenmesi bilindiği gibi Béla Bartók ile özdeşlemiştir. Béla Bartók 1906 yılından itibaren Macarların yaşadığı bölgelerde halk türkü ve ezgilerini derlemeye başlamış, böylece gerçek halk kültürünün köklerine ulaşmayı amaçlamıştır. Bu faaliyetleri onu Macarlarla akraba halkların kültürlerini araştırmaya da itmiştir. Bu nedenle de bilindiği gibi 1930’lu yıllarda Anadolu’da da derlemeler yapmıştır.

Béla Bartók sadece ezgileri derlemekle kalmamış bunları kendi bestelerine de inşa etmiştir. Bu müzikler ve bu ezgiler üzerinde yükselen aranjmanlar halk motiflerinin klasik müzik sentezini de yaratmıştır. Halk ezgilerinin bir diğer ünlü araştırmacısı da, halk ezgilerini 1970’li yıllarda özellikle Erdel’de derleyen Zoltán Kallós’dur.

1970’lerin bir başka ilginç özelliği de, ezgi ve müziklerin yanı sıra halk danslarının da yöreler düzeyinde derlenmeye başlanmasıydı. Bu hareket Bihari Dans Grubu tarafından başlatıldı. Onların bu konuda getirdikleri en büyük yenilik, folkorik dansların olduğu gibi derlenmesi yerine, bu danslara temel teşkil eden motiflerin öğretilmesiydi. Böylece halk danslarının temel özelliklerini kavrayan gruplar bunu daha sonra istedikleri gibi geliştirebilir ve yeni kompozisyonlar yaratabilirlerdi.

Bu bağlamda başlatılan halk dansları hareketi ilk kez 1972 yılında bir eğitim düzenledi. Bu eğitime bu yeni anlayışla dans öğreten 4 halk dansları grubu çağrılmıştı. Ancak bu şenlik o kadar büyük bir ilgi gördü ki, sıradan insanlar halk dansı öğrenebilmek için akın akın şenliğe katıldılar.  İşte böylece eğitim halk dansları şenliğine dönüştü. Folklorculara halk danslarını öğretmek için başlayan bir eğitimin halka açık bir halk dansları şenliğine dönüşmesi bu eğitime öncülük eden Bihari dans grubu tarafından takdir edilmeyince, hareketin öncülüğünü Bartók Halk Dansları Grubu devraldı.

İlk Halk Dansları şenliğinde müzikleri Sebő Grubu hazırladı. O yıllarda otantik folklor müzikle uğraşan çok az grup vardı. 1973’den itibaren halk müziğini ve halk danslarını bir araya getiren dans şenlikleri birbiri ardına düzenlenmeye başlandı. Ve bu süreçte ortaya çıkan Muzsikás Orkestrası, halk müziği ve danslarında belirleyici bir müzik grubu haline geldi.

O yıllar sosyalist rejim yıllarıydı. Ulusal kültürel değerlerin ön plana çıkması belli bir şüpheyle takip ediliyordu. Ulusal değerlere gösterilen bu ilgi elbette rejimin tepkisini de alıyordu. Ancak bu tepki asla bir kovuşturma düzeyine ulaşmadı.

O yıllarda başlayan ve çığ gibi büyüyen halk dansları şenlikleri bugün artık sadece Macaristan’ın şehirlerinde değil Macarların yaşadığı dünyanın pek çok yöresinde gerçekleşiyor. Halk dansları sadece müzik ve dansa değil, aynı zamanda otantik kıyafetlere de ihtiyaç duyduğundan bu hareket paralel bir şekilde otantik kıyafetler sektörünü de geliştirdi.

Bugün Budapeşte’de bile her hafta şehrin bir yöresinde halk dansları şenliği düzenlenir. İsteyenler bu şenliğe katılır, hem öğrenir hem dans ederler. Yani halk dansları artık alternatifler arasında hep var olan bir eğlence türüne dönüştü.

Şenliklerin en üst noktası ise yılda bir kez Budapeşte’de düzenlenen Halk Dansları Buluşmasıdır. Üç gün süren bu büyük festival hem profesyonel ve hem de amatör dans gruplarına sanatlarını icra etme ve kendilerini gösterme fırsatı veriyor. Bu festival bu yıl Avrupa’nın en önemli kültürel etkinlikleri programına da alındı.

Türkinfo

Macaristan Ankara Büyükelçiliğinin desteğiyle hazırlanmıştır.