Avrupa Parlamentosu: Macaristan’daki rejim demokrasi değil ‘seçimli otokrasi’

Tarık Demirkan | Budapeşte

• 

Avrupa Parlamentosu tarafından Perşembe günü büyük oy çoğunluğu ile kabul edilen rapora göre Macaristan’da var olan siyasi rejim demokrasi olarak değil, seçimlerin de var olduğu bir otokratik ara rejim olarak tanımlanabilir.

Avrupa Parlamentosu’nda 28 çekimser ve 123 hayır oyuna karşılık 433 evet oyuyla kabul edilen Macaristan raporu, yıllar boyunca süre gelen hukuk devleti ihlalleri nedeniyle Macaristan’ın artık demokratik bir ülke olarak tanımlanamayacağını iddia ediyor ve Avrupa Birliği Komisyonu’nu Macaristan’a AB tarafından verilen yardım ve yapısal dönüşüm fonlarının ödenmesini durdurmaya çağırıyor.

Avrupa Birliği ana sözleşmesi ve mevzuatı bakımından Avrupa Parlamentosu tarafından hazırlanan bu rapor doğrultusunda alınan kararın bir yaptırım gücü bulunmuyor.

AB işleyiş yasalarına göre parlamento tarafından alınan bu tür tavsiye kararlarının uygulanması, Avrupa Birliği’nin yürütme organı olan Komisyon’un yetki alanına giriyor

Ancak AB Komisyonu parlamentonun, bizzat Komisyon’u da Macaristan’a karşı fazla hoşgörülü olmakla ve yaptırımlar konusunda işi ağırdan almakla suçladığı bu kararını uygulamak konusunda şimdi artık iyice baskı altına girmiş durumda.

Rapor Macaristan’ı hangi konularda eleştiriyor?

Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen rapor, yıllardır gündeme gelen hukuk devleti ve temel haklardaki eksiklikleri tekrarlıyor.

• Buna göre Macaristan’da:
• Anayasal süreçlerin ve seçim sisteminin işleyişinde eksiklikler var.
• Yargı sisteminin bağımsızlığı yeterli değil.
• Yolsuzluklar önlenemiyor.
• Siyasi rejim basın ve medya da dahil olmak üzere söz ve görüş bildirme hakkını garanti edemiyor.
• Vatandaşların din ve vicdan özgürlüğü, örgütlenme, gösteri  ve toplanma özgürlüğü garanti altına alınmıyor.
• LGBTQI hakları sık sık ve kabaca ihlal ediliyor.
• Göçmenlerin, sığınma talep eden mültecilerin temel hakları göz ardı ediliyor.

Rapor tüm bu eksikliklerden yola çıkarak, Macaristan’ın Avrupa Birliği’nin üzerinde yükseldiği ana temel olan hukuk devleti ilkelerini ihlal ettiği saptamasını yapıyor ve yaptırım uygulaması için Avrupa Komisyonu’nu göreve çağırıyor.

Macar hükümeti ne diyor?

• 

Raporun kabul edilmesinin ardından Macar hükümeti tarafından resmi bir açıklama yapılmadı ve henüz bir tepki gösterilmedi.

Ancak geçen haftadan itibaren, raporun ayrıntıları basında yayınlanmıştı ve dolayısıyla bu konuda hükümete yakın çevreler ve siyasetçiler tarafından dile getirilen yorumlar da olmuştu.

Bu yorumlara göre Avrupa Birliği’nin tavrı öncelikle siyasi bir tavır.

Macar hükümeti Avrupa Birliği yönetimini, liberal ve sol çevrelerin etkisi altında kalarak ulusal değerleri, ulusal devleti ve egemenliği savunan Macar hükümetini cezalandırmakla itham ediyor.

Yine hükümet çevrelerinde, Avrupa Birliği’nin yardımları kesme tehdidini, Nisan 2022’deki genel seçimleri FIDESZ’e karşı kaybeden sol ve liberal kesimlerin bir intikamı olarak algılama eğilimi de var.

Bundan sonra ne olacak? AB yardımları kesilecek mi?

• 

Avrupa Birliği işleyişine göre Parlamento tarafından alınan tavsiye kararının uygulama yetkisi Komisyon’a ait.

Avrupa Komisyonu zaten geçen yıl Macaristan ile ilgili olarak, yine hukuk devleti ihlalleri konusunda işlem başlatmıştı.

Ancak şimdi parlamento bir an önce yaptırım uygulanmasını ve yardımların kesilmesini de talep ediyor.

Avrupa Komisyonu, Macar hükümetinden bazı konularda somut adımlar atılmasını ve bazı somut yasaların çıkarılmasını istemişti.

Macar hükümeti önce Covid ve ardından da savaşa bağlı olarak enerji fiyatlarının artması  nedeniyle dünyayı da etkisi altına alan ekonomik kriz ortamında AB tarafından verilmesi gereken fon ve yardımlara şiddetle ihtiyaç duyuyor.

Bu nedenle de Macar hükümeti geçen hafta çok eleştirilen yolsuzluklar konusunu araştırmak üzere, AB’nin isteği doğrultusunda bir komisyon kurmayı kabul ettiğini açıklamıştı.

Ancak Brüksel bunun yeterli olmayacağını, Macar hükümetinden başka adımlar atılmasını da beklediğini belirten işaretler vermişti.

Şimdi Macar hükümeti önümüzdeki haftanın başlarında Brüksel’e, çok eleştirilen konularda yeni bazı teklifler götürecek.

Bu yeni tekliflerin kabul edilip edilmeyeceği ve Macaristan’a verilen yardımların kesilip kesilmeyeceği de önümüzdeki hafta netleşecek.

Macaristan’daki muhalefet rapora nasıl yaklaşıyor?

Macaristan’da iktidar partisine muhalefet eden ve yıllardır hukuk devleti eksikliklerini dile getiren siyasi partiler Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen raporda dile getirilen eleştirilere tamamen katılıyorlar.

Ancak muhalefet Avrupa Birliği tarafından Macaristan’a verilen yardımların kesilmesinin Macar hükümetini değil, öncelikle Macar ekonomisini ve Macar halkını çok zor durumda bırakacağını düşünüyor.

Muhalefete göre Avrupa Birliği’nin Macaristan’a verdiği fon ve yardımlar kesilmemeli, ancak bu yardımlar gerekirse hükümete değil, bazı mekanizmalarla doğrudan halka ulaştırılmalı.

Muhalefet bunun  için de yardımların bir şekilde belediyelere, kamu kuruluşlarına ve sivil kurumlara ulaşmasını mümkün kılacak mekanizmalar  yaratılmasını öneriyor.